Sunday, July 6, 2008

ΝΤΟΜΙΝΙΚ ΠΡΟΥΣΤ: Η ΑΡΜΟΝΙΑ ΤΩΝ ΣΦΑΙΡΩΝ

Το βιβλίο αυτό εκπλήσσει από πολλές απόψεις. Στην αρχή σε εκπλήσσει το χαμηλών τόνων εξώφυλλο, που δεν αφήνει να συλλάβεις το «τι θέλει να πει ο ποιητής;». Επειτα ξαφνιάζει το «ποιος είναι ο πρωταγωνιστής;». Είναι το Σύμπαν που παίζει μουσική, ή οι αστρονόμοι που ξορκίζουν την άγνοια του απείρου με «χρυσούς κανόνες»; Τέλος, ξαφνιάζει το εύρος της μελέτης στην οποία αποδύθηκε ο Προυστ προτού γράψει το περιεκτικότατο αυτό πόνημα.
Εκείνο που δεν εκπλήσσει είναι το... πώς ξεκινάει αυτή η «αστρομουσική Οδύσσεια»: Ο συγγραφέας-συνθέτης μάς εισάγει με τη μουσική των σφαιρών του Πυθαγόρα, μας ανεβάζει με το μουσικό μοντέλο του Φιλόλαου του Κροτωνιάτη, μας πηγαίνει στις υψηλές νότες της αρμονίας του κόσμου κατά Πλάτωνα, μας βυθίζει στον σκεπτικισμό του Αριστοτέλη... Μια κολακευτικότατη για τη φυλή μας εισαγωγή, που θυμίζει σε όλους το πώς ο ίδιος νυχτερινός ουρανός προξενούσε σε άλλους ρίγη φόβου και σε άλλους ρίγη συγκίνησης. Το ποιοτικό φίλτρο που διαχώρισε τον θόρυβο της δεισιδαιμονίας από τη μουσική της γνώσης.


Το διαστελλόμενο Σύμπαν είναι γεμάτο «αρμονικές συμπτώσεις». Κοιτάξτε τη σπείρα περιστροφής ενός γαλαξία και θα διακρίνετε τις λογαριθμικές σχέσεις της σπείρας ενός Ναυτίλου. Τις ίδιες σχέσεις που οδήγησαν τον Πυθαγόρα στη μουσική μαθηματικοποίηση των πάντων, τους ίδιους «χρυσούς κανόνες» που συναντούμε ολόγυρά μας στη φύση. Είναι ηθελημένο - σχέδιο δημιουργίας - ή, απλά, η βέλτιστη οδός διαφυγής που προέκυψε από δισεκατομμύρια χρόνια τριβής; Δεν έχουμε αντικειμενική απάντηση, αλλά έχουμε τη μουσική της


Το βιβλίο προχωρεί στον Κικέρωνα, στον Πτολεμαίο, στον Νικόμαχο, στους εκκλησιαστικούς πατέρες, στους Αραβες... για να περάσει από την Αναγέννηση και τον Διαφωτισμό, να φθάσει στον 20ό αιώνα, στα φωτόνια και στην υπερσυμμετρία των χορδών. Ενα πανόραμα της αστρονομίας, συνυφασμένο με την πανταχού παρούσα μουσική παιδεία των πρωταγωνιστών της. Δεν μας δίνει άμεση απάντηση για το αν η μουσική υπάρχει στο Σύμπαν ή είναι η ύπαρξή της στη στόφα των εξερευνητών του που τους οδηγεί στην ανάδειξη της όποιας αρμονίας συναντούν. Μας πείθει όμως ότι όλη αυτή η εξερεύνηση είναι ένα κοντσέρτο ομορφιάς. Είναι ίσως το πιο όμορφο ταξίδι του ανθρώπινου νου.

Αποζητείτε ακόμη τη διάκριση του αιτίου από το αιτιατό; Θυμηθείτε απλά ότι, για τον αστρονόμο της όποιας εποχής, ο ουράνιος θόλος είναι ο μέγιστος ναός. Κι όταν η ψυχή νιώθει την ανάγκη να εξυμνήσει το μεγαλείο, η μουσική είναι ο καλύτερος σύντροφος για να κρατήσει το «ίσο». Αυτό το γνώριζε και το γνωρίζει άριστα ο Ντομινίκ Προυστ, αυτός ο διακεκριμένος αστροφυσικός της Γαλλίας που επιμένει να είναι και ο... οργανίστας στον ναό Κοιμήσεως της Θεοτόκου της Μεντόν!

[ΤΑΣΟΣ ΚΑΦΑΝΤΑΡΗΣ, ΤΟ ΒΗΜΑ, 06/07/2008]

No comments: