Tου Δημητρη Ρηγοπουλου
Δεν ήταν ποτέ σε χειρότερη κατάσταση οι οκτώ προσφυγικές πολυκατοικίες της Λεωφόρου Αλεξάνδρας. Μπορεί να μην το αντιλαμβάνονται όσοι οδηγοί διέρχονται τον κεντρικό οδικό άξονα που συνήθισαν την τριτοκοσμική τους εικόνα, αλλά ρωτήστε τους εναπομείναντες κατοίκους οι οποίοι βλέπουν τα απαλλοτριωμένα, κρατικά διαμερίσματα να καταλαμβάνονται από αστέγους και τοξικομανείς.
Τα 120 από τα 228 διαμερίσματα των πολυκατοικιών ανήκουν σε 51 ιδιοκτήτες. Τα υπόλοιπα αγοράστηκαν ή απαλλοτριώθηκαν από το ΥΠΕΧΩΔΕ και την Κτηματική Εταιρεία Δημοσίου πριν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες με την προοπτική της εξαγγελθείσας κατεδάφισης έξι εξ αυτών. Τα δύο άλλα κτίρια του συγκροτήματος θα παρέμεναν στη θέση τους ως δείγμα της επιτυχημένης εφαρμογής ενός κρατικού προγράμματος στέγασης προσφύγων αλλά και της μοντέρνας αρχιτεκτονικής τους.
Τα σχέδια αυτά δεν προχώρησαν ποτέ, καθώς το Συμβούλιο της Επικρατείας εναντιώθηκε στην απόφαση του υπουργείου Πολιτισμού να μη χαρακτηρίσει διατηρητέο το σύνολο των οκτώ πολυκατοικιών.
Τώρα, και αντίθετα με τη διατυπωθείσα βούληση του υπουργού ΠΕΧΩΔΕ Γιώργου Σουφλιά υπέρ της διατήρησης μόνο δύο κτιρίων, το υπουργείο Πολιτισμού εμφανίζεται να παίρνει πρωτοβουλία για επανεξέταση του θέματος.
Οι εναπομείναντες ιδιοκτήτες κατοικιών στα προσφυγικά έλαβαν πρόσφατα πρόσκληση διαλόγου από το ΥΠΠΟ: η Διεύθυνση Νεότερης και Σύγχρονης Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς εισηγείται «τον χαρακτηρισμό ως μνημείου του συγκροτήματος των οκτώ προσφυγικών πολυκατοικιών».
Ο χαρακτηρισμός θα ανοίξει πιθανώς ένα δρόμο. Δεν θα λύσει όμως το πρόβλημα. Και η υπομονή αρχίζει κι εξαντλείται. Η σημερινή εμφάνιση των προσφυγικών της Λεωφόρου Αλεξάνδρας είναι ντροπή για όλους μας.
Του Παναγιωτη Τετση*
Προτάσεις για τις πολυκατοικίες της λεωφόρου Αλεξάνδρας εκτοξεύονται από πολλές πλευρές σε διιστάμενες απόψεις. Kάθε μία έχει τους λόγους της, αν όχι τη λογική. Παραθέτω όσες έχουν ακουστεί: Στοιχείο εθνικής μνήμης. Στοιχείο νεότερης αρχιτεκτονικής ως έκφραση του Bauhaus. Εκταση πρασίνου, πάρκο. Οικήματα, εποχικές κατοικίες συγγενών των καρκινοπαθών εξ επαρχίας στο παραπλεύρως νοσοκομείο. Εθνική Πινακοθήκη που τόλμησε κάποτε να προβάλει ο γράφων, αλλά δίχως ανταπόκριση.
Νομίζω το ζήτημα έχει πολιτική χροιά. Συγκεκριμένα δε, στις τρεις πρώτες περιπτώσεις. Οι «προοδευτικές» παρατάξεις εκφράζουν την τότε προσφυγιά. Eκφράζουν ακόμα ως ισχυρίζονται τη μοντέρνα αρχιτεκτονική.
Εχω περπατήσει όλη την περιοχή. Ελάχιστα από αυτά τα διαμερίσματα συντηρούνται και κατοικούνται. Οι όψεις είναι θλίψη. Θα υπάρχουν κληρονόμοι οι οποίοι θα κατοικούν σε «σύγχρονα» διαμερίσματα ή σε επαύλεις της Εκάλης με πιθανόν ελάχιστες μνήμες δυστυχίας. Οσο για μνημείο αρχιτεκτονικής, με δόση φαντασίωσης, το πλησιάζουμε το Bauhaus. Και απορώ πώς μέλη του Κοινοβουλίου το πιστεύουν. Οσο για το πάρκο, είναι το πλέον αμφιλεγόμενο και επικίνδυνο γιατί με την κατεδάφιση θα ανοίξει η όρεξη των καλοφαγάδων και το πάρκο σιγά σιγά θα μικραίνει. Η περίπτωση ολιγόχρονης στέγασης συγγενών θεραπευομένων εξ επαρχίας, όταν επισκευασθούν, είναι σεβαστή.
Οσο για την τελευταία που διατυπώθηκε ως ιδέα, πιστεύω ότι δεν είναι ανέφικτο. Γιατί αν πιστεύουμε ότι ο πολιτισμός μας δεν είναι μόνο οι αρχαιότητες και ότι υπάρχουν ψιχία μέσα στους δύο τελευταίους αιώνες πολιτισμού, τότε θα έβρισκε ανταπόκριση και δεν θα αντιμετωπιζόταν με αδιαφορία ακόμα και από την ίδια την Εθνική Πινακοθήκη. Τούτο το Ιδρυμα συνωστίζεται σε ένα κτίριο - μικρογραφία που δεν επιτυγχάνει να επιτελέσει την κύρια αποστολή του. Ενα «φανταστικό» μεγάλο κτίριο, αφιερωμένο στη μνήμη του ξεριζωμένου Ελληνισμού, θα έλυνε το πρόβλημα χώρων της Πινακοθήκης. Θα μπορούσε να αναπτυχθεί και ακόμα να συγκεντρώσει τις διάσπαρτες συλλογές - μουσεία μικρά ιδιωτικά και να προσελκύει δωρεές. Τούτο το θέμα θα ’πρεπε οι καλλιτέχνες να το πάρουν στα χέρια τους σαν δικό τους και να το ωθήσουν.
* Ο Παναγιώτης Τέτσης είναι ακαδημαϊκός και ζωγράφος.
Του Γιωργου Τζιρτζιλακη*
Eνώ όλοι δηλώνουν το σεβασμό τους στην παράδοση και στη διατήρηση του παρελθόντος, θεωρούν ότι το παρελθόν αυτό περιορίζεται στην ειδυλλιακή τουριστική αξιοποίηση, σε ανώδυνα νεοκλασικά κτίρια, ή σε ορισμένα διακοσμητικά στοιχεία που τα συμπληρώνουν. Η περίπτωση των Προσφυγικών Πολυκατοικιών της Λεωφόρου Αλεξάνδρας είναι, βέβαια, διαφορετική. Αυτό που κάνει ξεχωριστές αυτές τις οκτώ τριώροφες πολυκατοικίες, που μελέτησαν ο Κίμων Λάσκαρης και ο Δημήτρης Κυριακού (1933-35), είναι το ότι αντιπροσωπεύουν μια απωθημένη αρχιτεκτονική στάση: δηλαδή, ένα δημόσιο πρόγραμμα μαζικής στέγασης των προσφύγων.
Πρόκειται για ένα συγκρότημα κτιρίων που καταγράφει μια ιδέα οργάνωσης της μοντέρνας πόλης, υπερβαίνοντας τις προτεραιότητες της επιτηδευμένης πλαστικής μορφολόγησης. Τα Προσφυγικά της Λεωφόρου Αλεξάνδρας δεν είναι μόνο ένα χαρακτηριστικό δείγμα της low-tech μοντέρνας αρχιτεκτονικής γλώσσας του Μεσοπολέμου, αλλά πάνω απ’ όλα ένα χωρικό μοντέλο πολεοδομικής οργάνωσης με ενσωματωμένους υπαίθριους χώρους.
Γκρεμίζοντας τα κτίρια αυτά, απωθούμε οριστικά ένα ενοχλητικό κομμάτι της ιστορίας της Αθήνας και μαζί την πολύτιμη μαρτυρία μιας περιόδου όπου η ηθική και κοινωνική διάσταση της αρχιτεκτονικής διαδραμάτιζαν πρωτεύοντα ρόλο.
Η γενικόλογη αναφορά στο «πράσινο» δεν είναι παρά η γνωστή ψευδώνυμη επωδός. Εύκολα μπορεί να υποθέσει κανείς τα παρεπόμενα. Εξάλλου, ανάμεσα στις πολυκατοικίες υπάρχει ικανοποιητική έκταση κενού υπαίθριου χώρου που μπορεί να μετασχηματιστεί σε χώρο πρασίνου. Να γιατί, λοιπόν, δεν έχουμε να κάνουμε με κάποια νοσταλγική προσκόλληση στη διατήρηση, αλλά με μια καθαυτό αξιολόγηση, στην οποία δεν πρέπει να ξεχνάμε τη συμβολή της Αννυς Βρυχέα. Μια τέτοια ψύχραιμη δυνατότητα αξιολόγησης καθίσταται καχεκτική από τον τρόπο που οι δημόσιοι φορείς διαχειρίζονται αυτό το θέμα.
Στο πέρασμα του χρόνου απέκτησε προβάδισμα η πονηρή ιδέα ενός συμβιβασμού: Ας διατηρήσουμε δύο πολυκατοικίες και ας κατεδαφίσουμε τις υπόλοιπες. Πρόκειται για τη χειρότερη όλων των υποθέσεων που αποκαλύπτει το φετιχιστικό της χαρακτήρα: τεμαχίζω ένα συνεκτικό σώμα για να διατηρήσω στη μνήμη κάποιο τμήμα του σ’ ένα είδος περιβαλλοντικής φορμόλης.
* Ο Γιώργος Τζιρτζιλάκης είναι επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, Σάββατο, 11 Oκτωβρίου 2008
No comments:
Post a Comment