Ο 18ος αιώνας «ανακάλυψε» το παιδί. Αντί για μικρόσωμο ενήλικα και μικρό ζωάκι, όπως το έβλεπαν μέχρι τότε, προσλαμβάνει το παιδί ως ένα ευαίσθητο πλάσμα με ιδιαίτερες ανάγκες και δυνατότητες ανάπτυξης. Ο διαφωτισμός, από τον Λοκ, τον Ρουσώ και εντεύθεν αποθεώνει το παιδί και βλέπει σ’ αυτό τον φορέα μιας καλύτερης μελλοντικής κοινωνίας. Την άποψη αυτή μετουσιώνει πρακτικά ο Ρόμπερτ Όουεν («ουτοπικός σοσιαλιστής» σύμφωνα με το γνωστό βιβλίο του Φρίντριχ Έγκελς), με τη ίδρυση του πρώτου θεσμού προσχολικής αγωγής, το infant school, στο New Lanarck στη Σκωτία, το οποία δέχεται παιδιά μόλις περπατήσουν. Γράφει: «Ο σκοπός της κυβέρνησης είναι να κάνει ευτυχισμένους τους κυβερνώμενους και τους κυβερνώντες. Άρα η καλύτερη κυβέρνηση είναι εκείνη που παρέχει στην πράξη τη μεγαλύτερη ευτυχία στον μεγαλύτερο αριθμό ανθρώπων, τόσο σε εκείνους που κυβερνούν, όσο και σε εκείνους που κυβερνώνται. (...) Με την υιοθέτηση κατάλληλων μέσων, ο άνθρωπος βαθμιαία μπορεί να εκπαιδευτεί να ζει σε οποιοδήποτε μέρος του κόσμου, χωρίς φτώχεια, χωρίς έγκλημα και χωρίς τιμωρία».
Το όνειρο εμπνέει
Μετά από πάμπολλες συζητήσεις, μεταξύ ειδικών και μη, για το βάσιμο ή το αβάσιμο του ονείρου του Διαφωτισμού, σήμερα όλοι συμφωνούν ότι η προσχολική αγωγή είναι κάτι περισσότερο από αναγκαία για το παιδί και την οικογένεια:
-Για λόγους κοινωνικής πολιτικής, καθώς σήμερα όλο και περισσότεροι γονείς, ιδιαίτερα νέοι, είναι υποχρεωμένοι να εργάζονται για να επιβιώσουν.
-Λόγω των αλλαγών στο πλαίσιο της οικογένειας, την αύξηση των διαζυγίων και τον αυξανόμενο αριθμό των μονογονεϊκών οικογενειών.
-Για λόγους παιδαγωγικούς. Ποιος μπορεί να συμβάλλει περισσότερο στην ανάπτυξη, γνωστική, ηθική και συναισθηματική, του παιδιού από έναν καλό παιδαγωγό στο κατάλληλο χώρο και περιβάλλον;
-Για λόγους πολιτισμικούς. Ποιος θεσμός, πέρα από την προσχολική αγωγή, μπορεί να φέρει σε επαφή σήμερα, σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία, σε επαφή παιδιά από διαφορετικές εθνότητες και πολιτισμούς και να τους καλλιεργήσει τόσο κοινές αξίες όσο και το σεβασμό της διαφοράς;
-Για λόγους κοινωνικής δικαιοσύνης. Ο Όουεν και οι επίγονοί του πίστευαν στο αυτονόητο που προκύπτει σήμερα από όλες τις έρευνες. Μπορεί το νηπιαγωγείο να μην αλλάζει ριζικά τη ζωή του παιδιού -και πώς άραγε- αλλά συνιστά θεμελιώδες αντισταθμισιτκό μέσο για τη μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων στην εκπαίδευση.
-Για πολλούς άλλους λόγους. Κατ’ οικονομία, παραθέτω από την πρόσφατη έκθεση της Διεθνούς Επιτροπής για την Εκπαίδευση στον 21ο αιώνα της UNESCO: «Η Επιτροπή δίνει ιδιαίτερη σημασία στη σπουδαιότητα της εκπαίδευσης κατά την προσχολική ηλικία. Εκτός από την κοινωνικοποίηση, (...) διαπιστώθηκε ότι τα παιδιά που φοιτούν κανονικά στο σχολείο κατά την προσχολική ηλικία έχουν αργότερα πιο θετική στάση απέναντι στο σχολείο και λιγότερες πιθανότητες να το εγκαταλείψουν πρόωρα σε σύγκριση προς αυτά που δεν πηγαίνουν στο σχολείο στην ηλικία αυτή (...) Η φοίτηση σε μικρή ηλικία μπορεί να βοηθήσει σημαντικά τα παιδιά των μεταναστών και αυτά που προέρχονται από πολιτισμικές και γλωσσικές μειονότητες να προσαρμοστούν καλύτερα στο σχολικό περιβάλλον. Τέλος, η δημιουργία εκπαιδευτικών ιδρυμάτων για παιδιά προσχολικής ηλικίας διευκολύνει τη συμμετοχή των γυναικών στην κοινωνική και οικονομική ζωή».
Παιδικοί σταθμοί και νηπιαγωγεία της ντροπής
Λίγο γιατί το υπουργείο Παιδείας, όπως ακριβώς και του Πολιτισμού, θεωρούνται παρακατιανά, λίγο γιατί τα δικά μας παιδιά πάνε σε άλλα σχολεία, λίγο γιατί γνώμονας λειτουργίας των κομμάτων εξουσίας είναι το άμεσο όφελος και η κάθε είδους πίεση, λίγο γιατί στους πολιτιστικούς κώδικες πολλών το σχολείο ταυτίζεται με «μαθαίνω παπαγαλιστί», η προσχολική αγωγή στην Ελλάδα είναι αφημένη στο έλεος του Θεού. Αν αφαιρέσουμε τη συγκριτικά γόνιμη δεκαετία 1975-1985, ελάχιστα πράγματα έγιναν.
Δεν έχουμε εικόνα των παιδικών σταθμών και των νηπιαγωγείων, γιατί όσο κι αν ψάξεις δεν βρίσκεις άκρη. Δεν ξέρουμε πόσα λεφτά παίρνουν από το Υπουργείο. Δεν ξέρουμε πόσα κτίρια είναι μισθωμένα και πόσα όχι. Στη σουρεαλιστική αυτή εικόνα μπορούμε να διακρίνουμε μόνο κάποιες πινελιές. Από αυτές, φαίνεται πως η κατάσταση είναι πολύ πιο τραγική απ’ ό,τι μπορούμε να φανταστούμε 200 χρόνια μετά τον Πεσταλότζι και τον Όουεν. Πολλά κτίρια (πιθανόν τα περισσότερο) είναι μισθωμένα και τα περισσότερα από αυτά βρίσκονται σε τραγική κατάσταση. Κάποια στεγάζονται σε κοντέινερς. Οι μεγαλόσχημες διακηρύξεις για κατασκευή αιθουσών με σύμπραξη δημοσίων και ιδιωτών είναι το λιγότερο ανέκδοτο. Εξίσου προφανές είναι ότι στη εν λόγω συνθήκη είναι αστείο να μιλά κανείς για παιδαγωγικούς στόχους και παιδαγωγικό περιεχόμενο.
Οι παιδικοί σταθμοί και τα νηπιαγωγεία φτιάχτηκαν στην Ελλάδα κατά βάση τη δεκαετία του 1920, για να μάθουν τα παιδιά των κάθε λογής ξενόφωνων και προσφύγων, ανάμεσά τους και οι Μικρασιάτες, ελληνικά. Εκεί έμαθα και εγώ την ελληνική, καθότι στο σπίτι μιλούσαμε τούρκικα. Φτωχά ιδρύματα για φτωχούς ανθρώπους. Έτσι και έμειναν. Κάποια στιγμή, επειδή οι «πολιτισμένοι» Δυτικοί θεώρησαν την προσχολική αγωγή σημαντική για τα μικρά παιδιά, είπαμε και εμείς να μιλάμε όπως αυτοί. Σιγά μην τους πιστεύαμε.
- Ο Παντελής Κυπριανός διδάσκει ιστορία της εκπαίδευσης στο Πανεπιστήμιο Πάτρας
No comments:
Post a Comment