Ο κήπος των θαυμάτων

• O Εθνικός Κήπος λειτουργεί περισσότερο ως ανάμνηση παρά ως μνήμη. Είτε πρέπει να ανατρέξουμε στα παιδικά μας χρόνια είτε στις εξορμήσεις μας ως γονείς, για να αντλήσουμε τις πιο «πρόσφατες» εικόνες. Οι περίπατοι, για τη συντριπτική πλειοψηφία των εργαζομένων, είναι μάλλον συνήθεια υπό εξαφάνιση, οπότε στο πέρασμα του χρόνου τι απομένει από τον Εθνικό Κήπο; Ακούσματα, σκόρπιες πληροφορίες, προβλήματα (όποτε παίρνουν δημοσιότητα) και αφηγήσεις τρίτων. Αυτό το πάρκο, λοιπόν, έκτασης 15,5 εκταρίων, που υπάρχει στη ζωή της πόλης ως Βασιλικό από τα μέσα του 19ου αιώνα και ως Εθνικό από το 1927, είναι κάτι περισσότερο από φυσικό ντεκόρ, πνεύμονας πρασίνου ή τόπος συνάντησης συνταξιούχων.

• Παρακολουθώντας την κινηματογραφική εκδοχή του Απόστολου Καρακάση που διακρίθηκε πρόσφατα στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ με το βραβείο κοινού (του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού, για ελληνική παραγωγή άνω των 45 λεπτών), βρισκόμαστε μπροστά σε μια πολιτεία με μόνιμους κατοίκους και επισκέπτες, σχέσεις έλξης και άπωσης, οικειότητας και αδιαφορίας, σε έναν τόπο συναντήσεων αλλά και μοναχικών διαδρομών.

• «Διαβάζει» κανείς την ιστορία της πρωτεύουσας, με πολλούς επάλληλους κύκλους, ηλικιακούς και πληθυσμιακούς. Μιας πόλης μικρής, σύνθετης, ιδιόμορφης, που αποκαλύπτεται, χωρίς προσχήματα, στα παγκάκια, στα φυλλώματα, στα μονοπάτια, σε σημεία κρυφά ή φανερά. Πλούτος χλωρίδας και πλούτος ψυχών. Ο Θόδωρος είναι άστεγος, «τρώει στον δήμο, ρούχα παίρνει από την Αρχιεπισκοπή, κοιμάται στο αυτοκίνητο». Κι όμως. «Oλα πάνε καλά. Μόνο να μη ζητάμε πολλά».

• Τον ένα περίπου χρόνο που συνυπήρξε μαζί τους ο Απ. Καρακάσης έγινε μέρος της καθημερινότητάς τους. Το τρανζίστορ, δίπλα του, στο παγκάκι, στη θέση του συνομιλητή. Δυο δρομείς, ο ένας τυφλός οδηγείται από τον νεότερο. Διασχίζουν τρέχοντας το πάρκο, όλες τις μέρες, όλες τις εποχές, κουβεντιάζοντας για μικρά και ασήμαντα. Ενας Κινέζος που μαζεύει σαλιγκάρια κερδίζοντας 8 - 10 ευρώ την ημέρα. Δεν πειράζει ποτέ αυτά που ζευγαρώνουν γιατί «είναι σε έκσταση τώρα»! Ενας Αφρικανός μιλάει με τα δέντρα, κοιμάται στο παγκάκι «του», φορώντας το φούτερ από την άλλη πλευρά. «Είχα πολλά όνειρα, τώρα μόνο πραγματικότητα», λέει στα αγγλικά με βαριά προφορά. Ο Βιρμανός που δουλεύει σε σούπερ μάρκετ στέλνοντας 400 ευρώ τον μήνα στον 6χρονο γιο του. Μια μικτή παρέα ηλικιωμένων που τραγουδάει, ταΐζει τα πουλιά, διηγείται με τη χαμένη αμεσότητα των παππούδων.

• Ο κύριος Λεωνίδας ανήκει στους εργαζομένους στον Εθνικό Κήπο. Βγαίνει στη σύνταξη ύστερα από 22 χρόνια δουλειάς. Οι λιγοστοί συνάδελφοί του τον αποχαιρετούν με μια μικρή γιορτή. Το «τελευταίο χτύπημα της κάρτας», η τελευταία μέρα, την οποία ο κ. Λεωνίδας αφιερώνει σε βόλτες στον κήπο. «Ετσι, για να θυμάμαι…».

• Σαββατοκύριακα και γιορτές πλημμυρίζει από κόσμο. Παιδιά, παιχνίδια, πλανόδιους πωλητές. Εχει ωράριο ο κήπος. Oχι το τυπικό, από την ανατολή ώς τη δύση. Εσωτερικό, που υπαγορεύουν οι ρυθμοί της φύσης. Μεσημεριανή σιέστα το καλοκαίρι, χαλάρωση δίπλα στο νερό, ρεμβασμός, σεβασμός στην ιδιωτικότητα. Κανείς δεν φαίνεται να εισβάλλει, ως ανεπιθύμητος, στον χώρο του άλλου. Μουσικές, τελετές (αφρικανικός γάμος), γιόγκι που διαλογίζονται, τακτικοί επισκέπτες που στρέφονται και χαιρετούν τον Απόστολο.

• Σε αυτό το δείγμα δημόσιου ελεύθερου χώρου, οι άνθρωποι δεν έχουν τίποτε να χάσουν τίποτε να κερδίσουν. Γι’ αυτό είναι ανεπιτήδευτοι, άμεσοι, απλοί. Οι εποχές αλλάζουν, οι συνήθειες παραμένουν. Θα μπορούσε να είναι μια συλλογή διηγημάτων, μια νουβέλα ή σημειώσεις για ένα μυθιστόρημα. Ο σκηνοθέτης αφηγείται, ακολουθεί τους «ήρωές του» αθόρυβα και αβίαστα. Συνθέτει μια κοινωνική τοιχογραφία. Αιφνιδιάζει, δίνοντας πνοή σε κάτι που έχει καταχωριστεί στη συλλογική συνείδηση ως φωτογραφικό άλμπουμ.

• Στον κήπο «ενσαρκώνεται» ο δημόσιος χώρος. Τόσο παρών, ζωντανός, παλλόμενος και αναγκαίος. Για να μπορούμε να διαφεύγουμε, για να έχουμε να λέμε ιστορίες. Δικές μας και των άλλων.

• Tης Μαριας Κατσουνακη, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 31/03/2009