Αν κάποιος μπορούσε να βρεθεί σε τροχιά γύρω από τη Γη έναν αιώνα πριν, θα μπορούσε να διακρίνει τα φώτα από 16 πόλεις με πληθυσμό μεγαλύτερο από 1 εκατομμύριο κατοίκους. Σήμερα, το πλήρωμα ενός διαστημικού οχήματος μπορεί να δει 450 μεγάλα πολεοδομικά συγκροτήματα-κόμβους οικονομικής πολιτικής, πολιτιστικής και τεχνολογικής δύναμης μιας διαρκώς αστικοποιούμενης εποχής.
Δεν είναι υπερβολή αν πούμε ότι η «ιστορία» του κόσμου γράφεται πλέον μέσα σε ένα πλαίσιο συνεχούς αστικοποίησης του πλανήτη που επιταχύνεται διαρκώς τα τελευταία χρόνια. Το 1990, μόνο το 13% των κατοίκων της Γης ζούσε σε πόλεις. Σήμερα, για πρώτη φορά, περισσότεροι από τους μισούς από αυτούς είναι κάτοικοι μιας πόλης. Γύρω στο 2050, το ποσοστό αυτό θα φτάσει το 70%.
Αυτή η πρωτοφανής αστικοποίηση αποτελεί κατ΄ αρχήν μια ένδειξη οικονομικής και κοινωνικής προόδου, κυρίως για τα αναπτυσσόμενα κράτη, ασκεί όμως ταυτόχρονα μια πολύ μεγάλη πίεση στις υποδομές και στις αντοχές του πλανήτη. Την πίεση αυτή την αισθάνονται περισσότερο και τη βιώνουν καθημερινά οι δήμαρχοι, οι συντελεστές της ανάπτυξης, οι εκπαιδευτικοί λειτουργοί και γενικά αυτοί που συμμετέχουν στη λήψη των αποφάσεων στις μεγάλες πόλεις. Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουν σχετίζονται με τη δύσκολη εκπαίδευση των νέων, τη διατήρηση της ασφάλειας και της δημόσιας υγείας, την προσέλκυση και διευκόλυνση των εμπορικών ή πολιτισμικών δραστηριοτήτων, την ομαλή ροή των πάσης φύσεως οχημάτων (ιδιωτικών αυτοκινήτων, μέσων μαζικής μεταφοράς, τρένων, αεροπλάνων) ή των πεζών, την καθαρή ατμόσφαιρα και την ηρεμία των πολιτών.
Στην προσπάθεια για την αντιμετώπιση των παραπάνω ζητημάτων, χρήσιμη αποδεικνύεται η εφαρμογή των νέων τεχνολογιών, που δίνουν τη δυνατότητα μιας ολοκληρωμένης διαχείρισης σύνθετων και πολύπλοκων συστημάτων όπως είναι οι σύγχρονες πόλεις. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η πρόσφατη οικονομική κρίση μπορεί να αποτελέσει μια μεγάλη ευκαιρία να προσεγγίσουμε και να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα των πόλεων με έναν διαφορετικό τρόπο, με στόχο τη βελτίωση της λειτουργίας τους αλλά και την αναβάθμιση της ποιότητας ζωής σε αυτές.
Ας δούμε μερικά παραδείγματα μιας τέτοιας προσέγγισης σε διάφορες πόλεις του πλανήτη. Οι υπεύθυνοι του συγκοινωνιακού σχεδιασμού στη Σιγκαπούρη, στο Μπρισμπέιν της Αυστραλίας και στη Στοκχόλμη χρησιμοποιούν «έξυπνα» συστήματα αποθάρρυνσης της χρήσης του ΙΧ με στόχο τον περιορισμό της κυκλοφοριακής συμφό ρησης και της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Οι αρμόδιοι για την καταπολέμηση της εγκληματικότητας σε μητροπόλεις όπως η Νέα Υόρκη ή το Σικάγο αξιοποιούν νέες τεχνολογίες όχι μόνο για να ανταποκρίνονται άμεσα και αποτελεσματικά σε έκτακτα περιστατικά αλλά και για να τα προλαμβάνουν εγκαίρως. «Εξυπνη» διαχείριση των υδατικών πόρων στις γειτονικές λεκάνες απορροής είχε ως αποτέλεσμα μεγαλύτερη επάρκεια αλλά και καθαρότερο νερό για τα 17 εκατομμύρια των κατοίκων του Σάο Πάολο της Βραζιλίας. Στη Μάλτα η κυβέρνηση εφαρμόζει σε εθνική κλίμακα ένα ολοκληρωμένο σύστημα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας ώστε να αξιοποιήσει καλύτερα τα διαθέσιμα αποθέματα και να οδηγήσει τους πολίτες σε πιο αποτελεσματικές και περιβαλλοντικά ήπιες επιλογές. Στη Δανία εφαρμόζεται σταδιακά η εγκατάσταση ενός εύκολα προσβάσιμου συστήματος επαναφόρτισης μπαταριών ώστε να διαδοθεί και να γενικευθεί σύντομα η χρήση του ηλεκτρικού αυτοκινήτου.
Τα συμπεράσματα που προκύπτουν από τέτοιες προσπάθειες, που διαρκώς πολλαπλασιάζονται, είναι ιδιαίτερα αισιόδοξα. Οι πολίτες του κόσμου διψούν για αλλαγές σε όλα τα επίπεδα σε σχέση με την καθημερινή λειτουργία των πόλεων και το ζητούμενο είναι η πολιτική βούληση των τοπικών ή κεντρικών ηγεσιών να τις προωθήσουν.
Οι πόλεις είναι το πεδίο της συνάντησης, της σύγκρουσης αλλά και της σύνθεσης των διαφόρων απόψεων αλλά και των μεθόδων που ασκούνται με στόχο τη μελλοντική τους ανάπτυξη.
Είναι το πεδίο του ανταγωνισμού διαφορετικών πολιτικών για την κοινωνία, την απασχόληση, το εμπόριο, τον πολιτισμό, την επιστήμη, τον τρόπο ζωής. Γι΄ αυτόν ακριβώς τον λόγο οι πόλεις περισσότερο από τους νομούς, τις περιφέρειες, τα κράτη, ακόμη και τα έθνη, θα αποτελέσουν τους κύριους πόλους ανάπτυξης και προόδου του 21ου αιώνα. Οι πράσινες πόλεις του μέλλοντος θα συγκροτούν τον εγκέφαλο ενός «έξυπνου» πλανήτη που θα μπορέσει, επιτέλους, να αποτελέσει έναν αξιοβίωτο χώρο ζωής και δημιουργίας για τον σύγχρονο άνθρωπο.
Δεν είναι υπερβολή αν πούμε ότι η «ιστορία» του κόσμου γράφεται πλέον μέσα σε ένα πλαίσιο συνεχούς αστικοποίησης του πλανήτη που επιταχύνεται διαρκώς τα τελευταία χρόνια. Το 1990, μόνο το 13% των κατοίκων της Γης ζούσε σε πόλεις. Σήμερα, για πρώτη φορά, περισσότεροι από τους μισούς από αυτούς είναι κάτοικοι μιας πόλης. Γύρω στο 2050, το ποσοστό αυτό θα φτάσει το 70%.
Αυτή η πρωτοφανής αστικοποίηση αποτελεί κατ΄ αρχήν μια ένδειξη οικονομικής και κοινωνικής προόδου, κυρίως για τα αναπτυσσόμενα κράτη, ασκεί όμως ταυτόχρονα μια πολύ μεγάλη πίεση στις υποδομές και στις αντοχές του πλανήτη. Την πίεση αυτή την αισθάνονται περισσότερο και τη βιώνουν καθημερινά οι δήμαρχοι, οι συντελεστές της ανάπτυξης, οι εκπαιδευτικοί λειτουργοί και γενικά αυτοί που συμμετέχουν στη λήψη των αποφάσεων στις μεγάλες πόλεις. Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουν σχετίζονται με τη δύσκολη εκπαίδευση των νέων, τη διατήρηση της ασφάλειας και της δημόσιας υγείας, την προσέλκυση και διευκόλυνση των εμπορικών ή πολιτισμικών δραστηριοτήτων, την ομαλή ροή των πάσης φύσεως οχημάτων (ιδιωτικών αυτοκινήτων, μέσων μαζικής μεταφοράς, τρένων, αεροπλάνων) ή των πεζών, την καθαρή ατμόσφαιρα και την ηρεμία των πολιτών.
Στην προσπάθεια για την αντιμετώπιση των παραπάνω ζητημάτων, χρήσιμη αποδεικνύεται η εφαρμογή των νέων τεχνολογιών, που δίνουν τη δυνατότητα μιας ολοκληρωμένης διαχείρισης σύνθετων και πολύπλοκων συστημάτων όπως είναι οι σύγχρονες πόλεις. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η πρόσφατη οικονομική κρίση μπορεί να αποτελέσει μια μεγάλη ευκαιρία να προσεγγίσουμε και να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα των πόλεων με έναν διαφορετικό τρόπο, με στόχο τη βελτίωση της λειτουργίας τους αλλά και την αναβάθμιση της ποιότητας ζωής σε αυτές.
Ας δούμε μερικά παραδείγματα μιας τέτοιας προσέγγισης σε διάφορες πόλεις του πλανήτη. Οι υπεύθυνοι του συγκοινωνιακού σχεδιασμού στη Σιγκαπούρη, στο Μπρισμπέιν της Αυστραλίας και στη Στοκχόλμη χρησιμοποιούν «έξυπνα» συστήματα αποθάρρυνσης της χρήσης του ΙΧ με στόχο τον περιορισμό της κυκλοφοριακής συμφό ρησης και της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Οι αρμόδιοι για την καταπολέμηση της εγκληματικότητας σε μητροπόλεις όπως η Νέα Υόρκη ή το Σικάγο αξιοποιούν νέες τεχνολογίες όχι μόνο για να ανταποκρίνονται άμεσα και αποτελεσματικά σε έκτακτα περιστατικά αλλά και για να τα προλαμβάνουν εγκαίρως. «Εξυπνη» διαχείριση των υδατικών πόρων στις γειτονικές λεκάνες απορροής είχε ως αποτέλεσμα μεγαλύτερη επάρκεια αλλά και καθαρότερο νερό για τα 17 εκατομμύρια των κατοίκων του Σάο Πάολο της Βραζιλίας. Στη Μάλτα η κυβέρνηση εφαρμόζει σε εθνική κλίμακα ένα ολοκληρωμένο σύστημα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας ώστε να αξιοποιήσει καλύτερα τα διαθέσιμα αποθέματα και να οδηγήσει τους πολίτες σε πιο αποτελεσματικές και περιβαλλοντικά ήπιες επιλογές. Στη Δανία εφαρμόζεται σταδιακά η εγκατάσταση ενός εύκολα προσβάσιμου συστήματος επαναφόρτισης μπαταριών ώστε να διαδοθεί και να γενικευθεί σύντομα η χρήση του ηλεκτρικού αυτοκινήτου.
Τα συμπεράσματα που προκύπτουν από τέτοιες προσπάθειες, που διαρκώς πολλαπλασιάζονται, είναι ιδιαίτερα αισιόδοξα. Οι πολίτες του κόσμου διψούν για αλλαγές σε όλα τα επίπεδα σε σχέση με την καθημερινή λειτουργία των πόλεων και το ζητούμενο είναι η πολιτική βούληση των τοπικών ή κεντρικών ηγεσιών να τις προωθήσουν.
Οι πόλεις είναι το πεδίο της συνάντησης, της σύγκρουσης αλλά και της σύνθεσης των διαφόρων απόψεων αλλά και των μεθόδων που ασκούνται με στόχο τη μελλοντική τους ανάπτυξη.
Είναι το πεδίο του ανταγωνισμού διαφορετικών πολιτικών για την κοινωνία, την απασχόληση, το εμπόριο, τον πολιτισμό, την επιστήμη, τον τρόπο ζωής. Γι΄ αυτόν ακριβώς τον λόγο οι πόλεις περισσότερο από τους νομούς, τις περιφέρειες, τα κράτη, ακόμη και τα έθνη, θα αποτελέσουν τους κύριους πόλους ανάπτυξης και προόδου του 21ου αιώνα. Οι πράσινες πόλεις του μέλλοντος θα συγκροτούν τον εγκέφαλο ενός «έξυπνου» πλανήτη που θα μπορέσει, επιτέλους, να αποτελέσει έναν αξιοβίωτο χώρο ζωής και δημιουργίας για τον σύγχρονο άνθρωπο.
- Ο κ. Σπ. Βούγιας είναι αναπληρωτής καθηγητής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
No comments:
Post a Comment