Οι «πράσινες» γειτονιές δίνουν το παράδειγμα

• Συνοικίες και πόλεις σε Ευρώπη, ΗΠΑ αλλά και Μέση Ανατολή υλοποιώντας ένα οικολογικό μοντέλο ανάπτυξης αξιοποιούν τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ανακυκλώνουν και πρασινίζουν τους ελεύθερους χώρους

Στο Τρέζουρ Αϊλαντ μέχρι το 2020, οι στέγες θα καλυφθούν με ηλιακά πάνελ, τα οποία θα παράγουν 30 εκατ. κιλοβα-τώρες ανά έτος.

Αυτό που συνήθως δεν καταφέρνουν σύνοδοι, όπως αυτή της Κοπεγχάγης, το πετυχαίνουν κοινότητες και οραματιστές ανά τον κόσμο. Κατορθώνουν δηλαδή να κάνουν πράξη τα ευχολόγια για το περιβάλλον, δημιουργώντας γειτονιές ή και ολόκληρες πόλεις που σέβονται τη φύση, αξιοποιούν στο μέγιστο τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, δεν ρυπαίνουν, αλλά ανακυκλώνουν και αφήνουν ελεύθερους, πράσινους χώρους για τους κατοίκους, παρέχοντάς τους υψηλό βιοτικό επίπεδο.

Το Χάμαρμπι μεταμορφώθηκε από υποβαθμισμένη βιομηχανική ζώνη σε συνοικία πρότυπο.

Τέτοιες γειτονιές συναντά κανείς σε πολλές βορειο-ευρωπαϊκές χώρες, αλλά και σε άλλες περιοχές του πλανήτη, όπως οι ΗΠΑ ή ακόμα και η Μέση Ανατολή.

Φράιμπουργκ, Γερμανία
Ανεπιθύμητα τα αυτοκίνητα

Με τις δυο «προεκτάσεις» της, το Φάουμπαν και το Ρίζελφελντ, η πόλη Φράιμπουργκ είναι από τους πρωτοπόρους της πράσινης ανάπτυξης στην Ευρώπη. Η πόλη που χτίστηκε ξανά -σχεδόν εξολοκλήρου- μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, διαθέτει σωστό αστικό σχεδιασμό και ένα εκτεταμένο δίκτυο συγκοινωνιών.

Η ανάπτυξη των δύο προαστίων ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του ‘90 με στόχο τη δημιουργία καλύτερων συνοικιών για τις οικογένειες και τη μικρότερη δυνατή κατανάλωση μη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

Τα αυτοκίνητα είναι ανεπιθύμητα, γι’ αυτό δίνεται προτεραιότητα στους πεζούς και τους ποδηλάτες, ενώ τα πάρκινγκ είναι είτε μακριά από το κέντρο είτε υπόγεια. Ο σχεδιασμός των κατοικιών είναι τέτοιος ώστε να ελαχιστοποιείται η κατανάλωση ενέργειας, ενώ υπάρχουν μεγάλοι, πράσινοι χώροι και τα καταστήματα καταλαμβάνουν μικρή έκταση.

Χάμαρμπι, Σουηδία
Πρωτοποριακή διαχείριση απορριμμάτων

Το Χάμαρμπι, προάστιο της Στοκχόλμης, είναι μια ιδιαίτερη περίπτωση πράσινης γειτονιάς, που έχει αναπτύξει ένα πρωτοποριακό σύστημα διαχείρισης των απορριμμάτων.

Η μεταμόρφωσή του από υποβαθμισμένη βιομηχανική ζώνη σε συνοικία-πρότυπο ξεκίνησε τη δεκαετία του ‘90 με την προοπτική της φιλοξενίας των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004. Παρότι οι Αγώνες έγιναν τελικά στη χώρα μας, τα έργα στο προοριζόμενο για ολυμπιακό χωριό Χάμαρμπι δεν σταμάτησαν.

Σήμερα το προάστιο έχει λύσει το πρόβλημα της αποκομιδής και διαχείρισης απορριμμάτων με ένα σύστημα που μοιάζει με τεράστια ηλεκτρική σκούπα, η οποία καθαρίζει τα σκουπίδια από όλη την πόλη.

Κάθε διαμέρισμα έχει ειδικές υποδοχές για τα διαφορετικά είδη απορριμμάτων, τα οποία απορροφούνται από υπόγειες σωληνώσεις που τα μεταφέρουν σε κοντινή μονάδα επεξεργασίας. Τα εύφλεκτα απορρίμματα χρησιμοποιούνται για την παραγωγή θερμότητας και ηλεκτρισμού. Το χαρτί ανακυκλώνεται και τα οργανικά σκουπίδια κομποστοποιούνται.

Το Χάμαρμπι αξιοποιεί ταυτόχρονα και τα λύματα των αποχετεύσεων για την παραγωγή βιοαερίου. Περίπου 1.000 διαμερίσματα χρησιμοποιούν σόμπες που λειτουργούν με βιοαέριο, το οποίο κινεί επίσης τα μέσα μαζικής μεταφοράς της περιοχής.

Οι κάτοικοι αποθαρρύνονται από το να μετακινούνται με αυτοκίνητο και πολλοί εξ αυτών είναι μέλη ενός κλαμπ που διαθέτει στόλο 25 αυτοκινήτων, διαθέσιμα επί πληρωμή στους ενδιαφερόμενους.

Στόχος είναι το Χάμαρμπι να καταναλώνει 50% λιγότερη ενέργεια και 50% λιγότερο νερό απ’ ό,τι ένα συνηθισμένο νοικοκυριό στη Σουηδία.

Υπολογίζεται ότι το 2015 όταν ολοκληρωθούν τα έργα, 35.000 άνθρωποι θα ζουν και θα δουλεύουν στην περιοχή, όπου θα έχουν κατασκευαστεί 10.000 οικολογικά διαμερίσματα, σε κτίρια με μόνωση, ηλιακούς συλλέκτες και πράσινες στέγες.

ΤΡΕΖΟΥΡ ΑΪΛΑΝΤ, ΣΑΝ ΦΡΑΝΣΙΣΚΟ
Στέγες με ηλιακά πάνελ

Ενα τεχνητό νησί -το Τρέζουρ Αϊλαντ-, που κάποτε ήταν ναυτική βάση, φιλοδοξεί να γίνει μία από τις κορυφαίες «πράσινες» πόλεις των ΗΠΑ. Στόχος είναι να δημιουργηθεί μια «αστική όαση» για 13.500 κατοίκους, ένα εργαστήριο για την «πράσινη» ανάπτυξη.

Μέχρι το 2020, στέγες συνολικής έκτασης άνω των 92 στρεμμάτων θα καλυφθούν με ηλιακά πάνελ τα οποία θα παράγουν περίπου 30 εκατ. κιλοβατώρες ανά έτος.

Εχει προταθεί η δημιουργία ενός ανοιχτού χώρου περίπου 890 στρεμμάτων όπου θα φυτευτούν διάφορα είδη φυτών που θα συμβάλλουν στη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, ενώ σχεδιάζεται και η λειτουργία φάρμας, 1,6 χλμ. από το κέντρο της πόλης, ώστε να μειωθεί το κόστος με το οποίο επιβαρύνονται οι κάτοικοι του νησιού, καθώς ένα μεγάλο μέρος των απαραίτητων αγαθών δεν θα μεταφέρεται από μακρινές αποστάσεις.

Υστερα από μελέτη των καιρικών συνθηκών, προβλέπεται ακόμη και επανασχεδιασμός του προσανατολισμού των δρόμων. Παράλληλα, οι κάτοικοι δεν θα έχουν ανάγκη το αυτοκίνητο, αφού ό,τι χρειάζονται θα βρίσκεται σε απόσταση η οποία θα καλύπτεται με τα πόδια περίπου μέσα σε ένα τέταρτο της ώρας.

Στις ΗΠΑ υπάρχουν αρκετές πράσινες πόλεις, μεταξύ αυτών και το Πόρτλαντ στο Ορεγκον που θεωρείται παράδεισος για τους ποδηλάτες.

ΜΑΣΝΤΑΡ, ΑΜΠΟΥ ΝΤΑΜΠΙ
Ομπρέλες «συσσωρευτές»

Μια πόλη με μηδενικές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, χωρίς αυτοκίνητα, χωρίς απορρίμματα, με πράσινα κτίρια και 100% ανανεώσιμη ενέργεια.

Αυτό είναι το όραμα των μεγιστάνων του Αμπου Ντάμπι, της πρωτεύουσας των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, οι οποίοι φιλοδοξούν να δημιουργήσουν τη «σίλικον βάλεϊ» της καθαρής, πράσινης και ανανεώσιμης ενέργειας, μια πόλη που θα μετατραπεί σε κέντρο έρευνας και τεχνολογίας και θα ονομάζεται Μάσνταρ.

Η δημιουργία της είναι μια κυβερνητική πρωτοβουλία και έχει ήδη ξεκινήσει με στόχο να ολοκληρωθεί σε επτά φάσεις, μέχρι το 2016. Το κόστος υπολογίζεται στα 22 δισ. δολάρια και ο αριθμός των κατοίκων στις 50.000.

Ενα από τα πιο εντυπωσιακά σχέδια είναι οι γιγαντιαίες «ομπρέλες» πάνω από την πόλη που θα λειτουργούν σαν «ηλιοτρόπια». Κατά τη διάρκεια της ημέρας θα προσφέρουν σκιά, θα αποθηκεύουν ηλιακή ενέργεια και το βράδυ θα απελευθερώνουν θερμότητα.

Οι προσόψεις των κτιρίων θα είναι κατασκευασμένες με γωνίες, ώστε να αξιοποιούν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο την ηλιακή ακτινοβολία, ενώ τα υλικά στις επιφάνειες των τοίχων θα ανταποκρίνονται στις αλλαγές της θερμοκρασίας.

Προβλέπεται ακόμη και διαδραστικός φωτισμός που θα ενεργοποιείται ανάλογα με τον τρόπο που κινούνται οι πεζοί, αλλά και με τη χρήση των κινητών τηλεφώνων.

ΔΗΜΗΤΡΑ ΡΑΓΙΑ

ΤΟΝΤΜΟΡΝΤΕΝ, ΒΡΕΤΑΝΙΑ
Η πόλη που ζει από την «πράσινη» ανάπτυξή της

Kαι ενώ οι ισχυροί της Γης, επιλέγοντας τη θεωρία έναντι της πράξης και την εγκληματική απραξία έναντι της ανάληψης ευθυνών, δεν κάνουν επί της ουσίας απολύτως τίποτα για τη σωτηρία του πλανήτη, οι κάτοικοι μιας μικρής κωμόπολης της Κεντρικής Αγγλίας προχωρούν εδώ και καιρό σε ουσιαστικές δράσεις δίνοντας το «πράσινο» καλό παράδειγμα.

Ο λόγος για το Τόντμορντεν, μία αγγλική πόλη 15.000 κατοίκων, η οποία έχει καταφέρει τους τελευταίους 18 μήνες ό,τι δεν κατόρθωσαν οι ηγέτες της υφηλίου τα τελευταία 17 χρόνια (από την πρώτη σύνοδο του Ρίο ντε Τζανέιρο το 1992 και μετά), κοινώς να αλλάξει ριζικά, προς το βιωσιμότερο, τον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζει το περιβάλλον.

Ενδεικτικά, το 45% των κατοίκων του Τόντμορντεν καλλιεργεί πλέον εν οίκω τα δικά του λαχανικά, ενώ οι εκτροφείς κοτόπουλων έχουν δεκαπενταπλασιαστεί το τελευταίο 18μηνο (από μόλις δύο σε 32).

Επιπλέον, το 70% του πληθυσμού καθώς και τα 8 σχολεία της πόλης καλύπτουν πλέον τις διατροφικές τους ανάγκες με ντόπια προϊόντα (κρέας, ψωμί, λαχανικά, φρούτα, τυρί), ενώ από τον Ιούνιο του 2008 μέχρι σήμερα, 280 καρποφόρα δέντρα έχουν φυτευτεί και δεκάδες αυτοσχέδιοι λαχανόκηποι έχουν «ξεφυτρώσει» στις αυλές σπιτιών, σχολείων, ιατρικών κέντρων και δημοσίων κτιρίων.

Πρωτοβουλία των ιδίων των κατοίκων, η παραπάνω μεταμόρφωση αποτελεί έργο ενός κινήματος λαϊκής βάσης με τη χαρακτηριστική ονομασία «Απίστευτο Βρώσιμο», στόχος του οποίου είναι «να έχει καταστεί το Τόντμορντεν απολύτως αύταρκες σε τρόφιμα μέχρι το 2018», πράγμα διόλου απίθανο, εάν οι εξελίξεις συνεχίσουν να «τρέχουν» με τους ραγδαίους ρυθμούς των τελευταίων μηνών.

Κομμένο και ραμμένο στα μέτρα (στις καθημερινές ανάγκες και δυνατότητες) του ντόπιου πληθυσμού, το εν λόγω πρόγραμμα δράσης «εμπλέκει τους πάντες στην πόλη» και ενθαρρύνει τη συμμετοχή, γεγονός που «το κάνει να ξεχωρίζει» από άλλα κοινοτικά πρότζεκτ.

«Παίρνουμε τον χαμηλότερο κοινό παρονομαστή, που είναι το φαγητό, και μιλάμε σε μια γλώσσα που όλοι καταλαβαίνουν, δεν έχουμε στρατηγικά σχέδια ούτε επιφανείς επισκέπτες-ομιλητές ούτε καταστατικούς χάρτες και πρακτικά. Εμείς απλώς κάνουμε πράγματα, αναλαμβάνουμε δράση», εξηγεί χαρακτηριστικά στη βρετανική εφημερίδα «Independent» η Παμ Γουόρχερστ, ιθύνων νους πίσω από το «Απίστευτο Βρώσιμο».

Aντάρτες κηπουροί. Ολα ξεκίνησαν πριν από 18 μήνες, όταν στην πόλη άρχισαν να γίνονται οι πρώτες επονομαζόμενες «προπαγανδιστικές φυτεύσεις». Στο πλαίσιο αυτών, πολίτες σε ρόλο «αντάρτη κηπουρού» έβγαιναν με τα φτυάρια τους και άρχιζαν να φυτεύουν λάχανα σε παραμελημένους χώρους, χωρίς προηγούμενη άδεια.

Στην πορεία, μπαίνοντας ενεργά στο «παιχνίδι», οι τοπικές Αρχές μοίρασαν στους κατοίκους περισσότερα από 1.000 δέματα με σπόρους για φύτεμα και διοργανώθηκε πλήθος ανοικτών σεμιναρίων (κηπουρικής, κτηνοτροφίας, καλλιέργειας ζωοτροφών κ.ά.), ενώ στις φυτεύσεις επιστρατεύθηκαν και περισσότερο απομονωμένες κοινωνικά ομάδες του πληθυσμού (άτομα με ειδικές ανάγκες, ψυχικά ασθενείς, ηλικιωμένοι κ.ά.).

Στα μέσα του περασμένου Νοέμβρη, το πρόγραμμα «Απίστευτο Βρώσιμο» βραβεύτηκε ως «το πλέον εμπνευσμένο κοινοτικό πρότζεκτ», ενώ πλέον προετοιμάζεται να «εξαχθεί» και σε άλλες πόλεις της Βρετανίας.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΚΑΦΙΔΑΣ, ΕΘΝΟΣ