Διανύουμε μία περίοδο όπου κάθε έκφανση κριτικής-εναλλακτικής σκέψης τείνει να εκμηδενιστεί εντελώς. Ο άνθρωπος βομβαρδίζεται, καθημερινώς, από ένα χείμαρρο πληροφοριών, πολλές φορές ανούσιων, με αποτέλεσμα να ξεχνά να φιλτράρει αυτά που ακούει. Φιλτράρω, σημαίνει «κατεβάζω ρολά», αφουγκράζομαι τον εαυτό μου και κατόπιν ενδοσκόπησης, κριτικής σκέψης καταλήγω σε συμπεράσματα για αυτά που μόλις ενημερώθηκα. Είτε πρόκειται για είδηση της επικαιρότητας, είτε για πολιτική εκπομπή, ταινία, ντοκιμαντέρ. Όταν όμως βάλλεσαι πανταχόθεν από την ετοιμοπαράδοτη γνώμη των «ειδικών» τείνεις να παραγκωνίζεις την αναλυτική σου σκέψη.
Η μεγαλύτερη παθογένεια της «κοινωνίας της πληροφορίας» είναι ακριβώς αυτή: ενώ ανά πάσα στιγμή μπορούμε να ανατρέξουμε σε κάθε πληροφορία, την συλλογιστική που απαιτείται για να μετουσιώσουμε την πληροφορία σε γνώση, και την γνώση σε αλήθεια, όχι μόνο την απαξιούμε, αλλά δεν διαθέτουμε καν τα στοιχειώδη μέσα για να την ασκήσουμε. Τότε γινόμαστε έρμαιο στις αναλύσεις και γνώμες «καλοθελητών».
Ο μέσος πολίτης οφείλει να γίνει ρεπόρτερ. Να αποδέχεται τα πάντα αλλά και να τα αμφισβητεί. Να διασταυρώνει τις απόψεις του. Να συμμετέχει ενεργά στην ενημέρωση. Σαν ένα ζωύφιο να ψάχνει συνεχώς τα πάντα. Και το πιο σημαντικό από όλα: να ιεραρχεί την σημασία των όσων επιλέγει να μάθει. Ειδικά στην εποχή μας, που μια ακατάσχετη σαβούρα ηλιθιότητας πλασάρεται με το πρόσχημα της ψυχαγωγίας.
Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, πελαγώνουμε σε έναν ωκεανό άχρηστης πληροφορίας. Κανείς δεν σκέφτεται να ξεσκαρτάρει. Κανείς δεν θέτει στον εαυτό του το ερώτημα: «Σε τι θα με ωφελήσει αυτή η πληροφορία. Πέρα από τα λίγα λεπτά διασκέδασης και εκτόνωσης που θα μου προσφέρει, θα με κάνει καλύτερο άνθρωπο; Ή θα γίνω κουτσομπόλης, τιποτένιος, επιρρεπής σε μικρότητες και ξεκατινιάσματα;»
Ο καταιγισμός πληροφοριών έχει καταστροφικότατη επίδραση στον εγκέφαλο. Το ξέρουν και οι διαφημιστικές, εξάλλου, και το εκμεταλλεύονται εις βάρος μας. Όχι, αυτή η δήλωση δεν είναι καθόλου συνομωσιολογική, αλλά πέρα για πέρα αληθινή. Ας φέρουμε ένα παράδειγμα. Παρατηρήστε μία οποιαδήποτε διαφήμιση. Η εναλλαγή των καρέ γίνεται με φρενήρη ρυθμό. Οι εικόνες διαδέχονται ή μία την άλλη ιλιγγιωδώς. «Ε, πρόκειται για αθώα στιλιστική επιλογή, δεν αποσκοπεί σε κάτι», θα πουν οι αδαείς. Κι όμως..
Έχει αποδειχθεί πειραματικά ότι, ο εγκέφαλος όταν υπερδιεγείρεται από απανωτά οπτικά ερεθίσματα, από ένα σημείο και μετά, κλατάρει, σταματά να τα επεξεργάζεται, και μπαίνει σε λειτουργία παρόμοια με αυτή του υπνωτισμού, εκπέμποντας κύματα Α (άλφα) των 8-13 Hz. Αυτή η υπνωτική κατάσταση του εγκεφάλου είναι και η πιο ευάλωτη από πλευράς κριτικής σκέψης. Και τα περισσότερα διαφημιστικά σποτάκια αυτόν τον πνευματικό λήθαργο στοχεύουν να πυροδοτήσουν. Πόσους και πόσους μανιώδεις τηλεθεατές δεν έχουμε ακούσει να λένε ότι η τηλεόραση τους «ξεκουράζει», τους «νανουρίζει». Όχι μόνο το βράδυ, αλλά και έπειτα από μία κοπιαστική μέρα στο γραφείο.
Ίσως, τελικά, αυτή η υπερέκθεση στον ορυμαγδό των πληροφοριών να μην μας κάνει τόσο έξυπνους όσο νομίζουμε. «Η πολυμάθεια δεν διδάσκει την σωφροσύνη», μας υπενθυμίζει ο Ηράκλειτος. «Εάν θέλεις να επιτύχεις γνώση, να προσθέτεις πράγματα κάθε μέρα. Εάν θέλεις να επιτύχεις σοφία, να αφαιρείς πράγματα κάθε μέρα», συμπληρώνει ο Λάο Τσε.
Προβλέπω ότι στο μέλλον, ακόμη πιο ωφέλιμη από την δίαιτα στις κακές τροφές, θα είναι η δίαιτα στις κακές πληροφορίες.
No comments:
Post a Comment