Αδιευκρίνιστοι ρόλοι σε πράσινες εξελίξεις

Tης Τασουλας Kαραϊσκακη, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 06/12/2009

Μετά τις συνεχείς επιστημονικές προειδοποιήσεις (100 μήνες έχουμε περιθώριο να αλλάξουμε πορεία, είχε διαμηνύσει ο Βρετανός οικονομολόγος Νίκολας Στερν), η «πράσινη» -ή αειφόρος ή βιώσιμη ή λελογισμένη- ανάπτυξη, αλλιώς οικο-βιομηχανία ή κοινωνική οικονομία, έγινε από «κενός βερμπαλισμός», μονόδρομος. Και είναι, όντως, συνεπικουρούμενη από την απο-ανάπτυξη, όπως ονομάζεται από τους επιστήμονες, η μείωση της κατανάλωσης. Το ζήτημα είναι ποιες ενέργειες θα καλυφθούν πίσω από πράσινο ένδυμα και πόσοι, με νεόκοπη ευαισθησία («ό, τι βλάπτει το περιβάλλον είναι επιβλαβές για την οικονομία»), θα προωθήσουν με ζεστό επιδοτούμενο χρήμα τη συμβατική, ραγδαία, άναρχη ανάπτυξη. Ας μην ξεχνάμε ότι όλη η «μηχανή» είναι στημένη έτσι ώστε να παράγεται ιλιγγιώδες κέρδος από τη φτηνή πρώτη ύλη που λέγεται περιβάλλον. Γη, δάση, αιγιαλός, φυσικοί πόροι, αποτελούν μέσο πλουτισμού για κυκλώματα, μαφίες, ιδιώτες, κρατικούς λειτουργούς. Αγνωστο αν οι ιθύνοντες εννοούν όσα υπόσχονται - εμπράκτως δεν έχουν αποδείξει κάτι. Οι προστατευόμενοι χώροι δεν προστατεύονται, οι ελεύθεροι χώροι δέχονται επίθεση, τα απορρίμματα βολεύονται ακόμη σε χωματερές, η ατμοσφαιρική ρύπανση δεν ελέγχεται, η «βρώμικη» ενέργεια αυξάνεται, τα βιομηχανικά απόβλητα καταλήγουν στη φύση, τα δάση είναι ξέφραγο αμπέλι, οι εθνικοί δρυμοί ευάλωτοι και εγκαταλελειμμένοι. Μέχρι στιγμής, ελληνική κρατική μηχανή και περιβάλλον είναι έννοιες ασυμβίβαστες. Η πράσινη στροφή προϋποθέτει σύγκρουση με τα κατεστημένα συμφέροντα. Ποιος θα την τολμήσει; Τα γκριν μπόις;

Στην Ε. Ε. υπάρχει πίεση η πράσινη οικονομία να ξεκολλήσει από το 2% του συνόλου της ευρωπαϊκής οικονομίας και τα 3,5 εκατ. θέσεις εργασίας. Η Ολλανδία ήδη πρωτοπορεί (η πράσινη αγορά της ξεπερνάει τα 6 δισ. ευρώ) με κύμα επενδύσεων σε καθαρές τεχνολογίες, πράσινες τράπεζες, πράσινες κάρτες κ. ά. Ενώ παντού στη γη λαμβάνει μορφή κινήματος η «αποχώρηση» από την κούρσα του σκληρού ανταγωνισμού και της φρενήρους κατανάλωσης και πληθαίνουν όσοι αποφασίζουν να αλλάξουν τρόπο ζωής θυσιάζοντας τα εισοδήματα και τις ανέσεις τους για μια πιο φυσική ζωή.

Ομως εμείς είμαστε στη χώρα της οικοδομικής ανάπτυξης, της περιφερειακής ερήμωσης και του αστικού συνωστισμού, της ρεμούλας και του ωχαδερφισμού, των ακόμα θαμπωμένων από τα καταναλωτικά αγαθά εαυτούληδων. Πώς θα παίξουν ρόλο στις πράσινες εξελίξεις, ειδικά, οι κατακερματισμένες, οπισθοδρομικές, σε απόλυτη σύγχυση αναφορικά με το αληθινό περιεχόμενο της νέας φιλοσοφίας, τοπικές κοινωνίες;

Από την άλλη, στην Ελλάδα (και τα Βαλκάνια) των προκάτ υποδομών και της ενεργοβόρας προχειρότητας υπάρχει τεράστιο περιθώριο για χρυσοφόρες πράσινες επιχειρήσεις. Και μεγάλος ο κίνδυνος, πολλοί να κάνουν «αρπαχτές» με το χρήμα που θα δοθεί για πράσινη ανάπτυξη (από το αναμορφωμένο και σχεδόν ανέγγιχτο ΕΣΠΑ - μόνο το 3%, 800 εκατ. ευρώ, έχει απορροφηθεί από τα συνολικά 26,2 δισ, ευρώ) · να επιχειρήσουν να βαφτίσουν πράσινες τις αμφισβητούμενες επενδύσεις τους, να ονομάσουν ήπιας τουριστικής ανάπτυξης γιγαντιαίες μονάδες με γήπεδα γκολφ και ατομικές πισίνες· να επενδύσουν χωρίς σχέδιο, χωρίς μέθοδο, «όπως κάτσει», άναρχα, αυθαίρετα διαιωνίζοντας τις πατροπαράδοτες ρωγμές στο σύστημα, από όπου διαρρέει σταθερά χρήμα, ποιότητα, σοβαρότητα, αξιοπιστία.