Πράσινη ανάπτυξη με ψίχουλα

• ΤΑ ΓΕΝΙΚΑ ΠΑΚΕΤΑ ΣΤΗΡΙΞΗΣ ΤΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΩΝ ΘΑ ΣΥΡΡΙΚΝΩΝΟΝΤΑΙ ΕΦΕΞΗΣ, ΛΟΓΩ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΩΝ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΩΝ, ΑΛΛΑ ΤΑ ΠΡΑΣΙΝΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΕΙΝΑΙ ΑΚΟΜΑ ΑΝΕΠΑΡΚΗ

• Του Κ. ΚΑΛΛΩΝΙΑΤΗ

ΤΟ 2006 η έκθεση του Nicholas Stern για την κλιματική αλλαγή έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου για τις κυβερνήσεις των αναπτυγμένων χωρών κυρίως, τονίζοντας πως μας απέμεναν μόλις 6 χρόνια για να κερδίσουμε τη μάχη κατά της υπερθέρμανσης του πλανήτη από τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα.

Ο αγώνας για την αποτροπή της καταστροφής δεν μπορεί, ωστόσο, παρά να δοθεί συντονισμένα και από όλους σε παγκόσμια κλίμακα, για να είναι αποτελεσματικός.

Γι' αυτό και τρία χρόνια μετά, τον Δεκέμβριο του 2009, όλος ο κόσμος περιμένει με αγωνία στη διάσκεψη της Κοπεγχάγης να συμφωνήσει η διεθνής κοινότητα στη λήψη των επώδυνων, αλλά αναγκαίων για την ανθρώπινη επιβίωση αποφάσεων για τις πολιτικές και τα μέτρα που πρέπει να εφαρμόσει, ώστε να μεταβεί η ανθρωπότητα σε μια πράσινη οικονομία χαμηλών ή και μηδενικών εκπομπών άνθρακα στη διάρκεια των επόμενων δεκαετιών.

Η διάσκεψη της Κοπεγχάγης θα διαπραγματευθεί την αντικατάσταση του Πρωτοκόλλου του Κιότο, το οποίο λήγει το 2012 και το οποίο είχε θέσει ως στόχο τη μείωση κατά 5,2% από τα επίπεδα του 1990 των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Αυτό που σήμερα συζητείται (το πλαίσιο έχει θέσει η Εκθεση της Διακυβερνητικής Επιτροπής του ΟΗΕ για τις κλιματικές αλλαγές) είναι η μείωση έως το 2020 των εκπομπών αυτών κατά 25% έως 40% από τα επίπεδα του 1990 για τις αναπτυγμένες οικονομίες και κατά 15-30% για τις αναπτυσσόμενες οικονομίες.

Δεσμεύσεις

Προς το παρόν, οι δεσμεύσεις μείωσης των εκπομπών που έχουν ανακοινώσει μεμονωμένα διάφορες αναπτυγμένες χώρες κυμαίνεται στα επίπεδα του 7-17%, υπολειπόμενες σημαντικά των προαναφερόμενων στόχων. Αξίζει να τονισθεί πως το 40% των ετήσιων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα παγκοσμίως οφείλεται σε ΗΠΑ και Κίνα, από τη συμβολή των οποίων θα εξαρτηθεί σημαντικά η επιτυχία ή μη της Διάσκεψης.

Βεβαίως, την τελευταία διετία αρκετές χώρες του ΟΟΣΑ και της ΝΑ Ασίας ξεκίνησαν να υλοποιούν μεμονωμένα προγράμματα πράσινης ανάπτυξης, σε μία προσπάθεια να τονώσουν τις οικονομίες τους και να ηγηθούν των νέων επιχειρηματικών ευκαιριών που διανοίγονται στις νέες πράσινες τεχνολογίες και την έρευνα, τις μονώσεις κτιρίων και τα σχετικά υλικά δόμησης, τα υβριδικά και ηλεκτρικά αυτοκίνητα, τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ), τις βιολογικές ή οργανικές καλλιέργειες, την ενεργειακή αξιοποίηση των απορριμμάτων, των λυμάτων, των αγροτικών υποπροϊόντων κ.λπ.

Ετσι, για παράδειγμα, οι δεσμεύσεις που έχουν μέχρι σήμερα αναληφθεί για τη μείωση των αερίων του θερμοκηπίου ανέρχονται σε 1,5% του ΑΕΠ στις ΗΠΑ, σε 1,1% του ΑΕΠ στην Ε.Ε., σε 0,7% στην Κίνα και σε 0,1% στις αναπτυσσόμενες χώρες. Στις ΗΠΑ υπολογίζεται πως το ετήσιο κόστος μείωσης των εκπομπών έως το 2020 θα ανέλθει σε 22 (κατά την επίσημη εκδοχή) έως και 160 δισ. ευρώ, με στόχο τη μείωση των εκπομπών έως το 2020 κατά 20% από τα επίπεδα του 2005 ή κατά 5% από τα αντίστοιχα του 1990.

Εξοδος από την κρίση

Πρόκειται για ελάχιστα φιλόδοξους στόχους, που εν μέρει συμμερίζεται και η Ε.Ε. μετά την υπαναχώρησή της (τέλη 2008) από το στόχο μείωσης των εκπομπών κατά 30% σε 20% έως το 2020. Αντίστοιχα είναι τα στοιχεία και στην Ελλάδα, για την οποία ο εθνικός στόχος μείωσης των εκπομπών κατά 20% έως το 2020 συμπληρώνεται με την κάλυψη του 20% των ενεργειακών αναγκών της χώρας και του 40% της ηλεκτροπαραγωγής από ανανεώσιμες πηγές.

Σε ένα περιβάλλον λήψης πρωτοφανών μέτρων τόνωσης των οικονομιών για την έξοδό τους από την ύφεση, οι εκτιμήσεις για τις πράσινες δαπάνες και τους προϋπολογισμούς αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής συνεχώς αυξάνουν.

Λίγο πριν απ' το 2005 οι εκτιμήσεις αυτές ήταν χαμηλές. Εκτοτε αυξήθηκαν δραματικά και σήμερα ξεκινούν από 200 δισ. δολ. ετησίως και φθάνουν στα 750 δισ. ετησίως για το 2010 και ύστερα, με μέσον όρο τα 515 δισ. περίπου για την περίοδο 2010-2020 (βλ. Νταβός 2009), όσο δηλαδή το 0,8% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Ωστόσο, μέχρι σήμερα οι δαπάνες για την πράσινη ανάπτυξη υπήρξαν μικρό τμήμα των συνολικών πακέτων στήριξης των οικονομιών, τα οποία το ΔΝΤ εκτιμά σε 4 τρισ. δολάρια για τη διετία 2008-2009, ενώ άλλες εκτιμήσεις τα ανεβάζουν σε 11 τρισ. μέχρι και το 2010.

Με συνολικές ενισχύσεις προς τις οικονομίες 3,7 τρισ. δολαρίων ετησίως την τριετία 2008-2010, το μερίδιο των σχεδιαζόμενων δαπανών για την πράσινη ανάπτυξη κατά την προσεχή 10ετία ισοδυναμεί με το 13% περίπου των συνολικών πακέτων ενίσχυσης, με τα μάλλον φτωχά αποτελέσματα όσον αφορά την οικονομική ανάκαμψη. Αυτό σημαίνει ότι, ενώ τα γενικά πακέτα ενίσχυσης θα συρρικνώνονται εφεξής λόγω δημοσιονομικών περιορισμών, τα πράσινα προγράμματα που θα τα υποκαθιστούν σταδιακά θα είναι συγκριτικά περιορισμένα, για να σύρουν την παγκόσμια οικονομία έξω από την ύφεση και σε αναπτυξιακή τροχιά.

Συγχρόνως, όμως, θα είναι καθ' όλα απαραίτητα, για να υπάρξει μετάβαση στο νέο ενεργειακό και παραγωγικό πρότυπο, την «πράσινη ανάπτυξη», η οποία αν και έχει αρχίσει να αναδύεται στην παγκόσμια οικονομία, βρίσκεται ακόμη στα σπάργανα. Ενδεχομένως, μάλιστα, να απαιτείται ένα πολύ μεγαλύτερο μέγεθος δαπανών από αυτό που χαρακτηρίζει σήμερα τους σχεδιασμούς της πράσινης ανάπτυξης, προκειμένου να αντισταθμιστεί το κόστος της μέχρι τούδε πολιτικής αδράνειας και να αποτραπεί το κόστος της προβλεπόμενης καταστροφής από την κλιματική αλλαγή τις προσεχείς δεκαετίες.

Εκθεση Στερν

Ενδεικτικά αναφέρουμε τις εκτιμήσεις της έκθεσης Στερν που ανεβάζει την οικονομική ζημιά από την κλιματική αλλαγή ακόμη και σε 50 τρισ. δολαρίων ετησίως στο τέλος του αιώνα, εφόσον δεν ληφθούν δραστικά μέτρα, ποσό που αντιστοιχεί σε 25% του παγκόσμιου ΑΕΠ της εποχής εκείνης σε σημερινές τιμές. Ακόμη, την απειλή της κλιματικής αλλαγής τονίζει πρόσφατη έκθεση που εκτιμά πως η υπερθέρμανση ήδη σκοτώνει 300.000 άτομα ετησίως (90% από κακή διατροφή, διάρροια και ελονοσία, 10% από φυσικές καταστροφές) και πως μέχρι το 2030 ο αριθμός αυτός θα έχει ανέλθει σε 500.000.

• Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, Κυριακή 6 Δεκεμβρίου 2009