Saturday, May 1, 2010

Ο πολιτισμός... βγαίνει αναφορά

Ακριβώς δίπλα από το ΝΙΜΤΣ, στη Βασιλίσσης Σοφίας και στη συνέχεια του Πάρκου Ελευθερίας, το βλέμμα ίσα που μπορεί να διακρίνει ό,τι έχει απομείνει από έναν ιστορικό χώρο με δεκατρία παλιά λιθόκτιστα κτίρια.

Δρασκελίζοντας την είσοδο του χώρου από την οδό Δεινοκράτους, μοιάζει σαν να έχεις περάσει σε άλλη εποχή. Η πλακόστρωση, οι μεγάλες μαρμάρινες σκάλες και τα πέτρινα κτίρια θυμίζουν έντονα παλαιό στρατόπεδο. Το προαύλιο είναι γεμάτο αλέες και μεγάλα αιωνόβια δένδρα. Πρόκειται για το παλιό 401 Στρατιωτικό Νοσοκομείο, συνολικής έκτασης 11 στρεμμάτων.

Αν τα παλιά πετρόκτιστα κτίρια, του 1877, μπορούσαν να μιλήσουν, θα είχαν πολλά να διηγηθούν από τη νεότερη ιστορία μας. Για τη θυσία χιλιάδων νέων που τραυματίστηκαν, στους πολέμους, από το 1897 μέχρι και το 1940.

Ευαισθητοποιημένοι κάτοικοι και οργανώσεις, ακόμη και το ΤΕΕ και σχολές Αρχιτεκτόνων την τελευταία δεκαετία έχουν κάνει μεγάλο αγώνα, τόσο προς το πρώην ΥΠΕΧΩΔΕ όσο και στο υπουργείο Πολιτισμού, για να σωθεί ο χώρος.

Ιδιοκτησιακά ανήκει στην Εκκλησία της Ελλάδος, στη Μονή Πετράκη. Εκεί στεγάζει το Εκκλησιαστικό Γυμνάσιο και Λύκειο Αρρένων από το 1970 με περίπου 100 μαθητές. «Το σχολείο επιδοτείται από το υπουργείο Παιδείας. Πέρυσι πήραμε 17.000 ευρώ, ενώ φέτος μόλις 7.000 ευρώ και προσπαθούμε μόνοι μας να το συντηρήσουμε. Τα κτίρια είναι εκατό χρόνων και είναι έτοιμα να πέσουν» μας είπε ο διευθυντής του, αρχιμανδρίτης Πορφύριος. «Παλιότερα υπήρξε ενδιαφέρον να δημιουργηθεί ξενοδοχειακή μονάδα στο συγκεκριμένο χώρο, τώρα όμως προσανατολιζόμαστε στο να δημιουργηθεί στο χώρο μουσείο της Εκκλησίας ή ακόμη και η βιβλιοθήκη της Ιεράς Συνόδου» μας είπε.

Πριν από λίγο καιρό η υπουργός Περιβάλλοντος Τίνα Μπιρμπίλη αποφάσισε ότι θα διασωθούν μόνο τα 7 από τα 13 κτίρια, ενώ τα υπόλοιπα μπορούν να κατεδαφιστούν. Ο σχετικός φάκελος έχει διαβιβαστεί στο υπουργείο Πολιτισμού και τώρα αναμένεται να συνεδριάσει το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων.

«Δεν είμαστε ικανοποιημένοι από την απόφαση, ο χώρος πρέπει να διασωθεί ως ενιαίο σύνολο» σχολιάζει η αρχαιολόγος Ειρήνη Γρατσία. «Η απόφαση της υπουργού μοιάζει σαν να θέλει να ικανοποιήσει και τις δύο πλευρές. Και την Εκκλησία και τους πολίτες, αλλά στο θέμα δεν χωρούν μεσοβέζικες λύσεις», τονίζει η Ελισάβετ Ηλιοπούλου, αρχιτέκτονας που έχει αναδείξει το θέμα τα τελευταία 10 χρόνια.

Πέρυσι το Μάιο παρενέβη το Επιμελητήριο Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητας. Ο πρόεδρος του Επιμελητηρίου και επίτιμος αντιπρόεδρος του ΣτΕ Μ. Δεκλερής αναφέρει: «Πρέπει να επισημανθεί ότι η κήρυξη ως νεότερου μνημείου ενός χώρου ο οποίος πληροί τις νόμιμες προϋποθέσεις δεν ανήκει στη διακριτική ευχέρεια της διοικήσεως αλλά είναι υποχρεωτική ως αποτελούσα ειδικότερη εκδήλωση της συνταγματικής υποχρεώσεως προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς.

»Τυχόν παράλειψη της διοικήσεως να προβεί στον ανωτέρω χαρακτηρισμό υπόκειται σε αίτηση ακυρώσεως ενώπιον του ΣτΕ. Με τα δεδομένα αυτά το Επιμελητήριο φρονεί ότι η διοίκηση διά του αρμοδίου οργάνου, δηλαδή του υπουργού Πολιτισμού, οφείλει να προβεί στην άμεση κήρυξη ολόκληρου του επί των οδών Δεινοκράτους, Ιατρίδου και Σουηδίας χώρου, ως αδιάσπαστου συνόλου, περιλαμβάνοντας τόσο τα κτίσματα όσο και τον περιβάλλοντα χώρο ως ιστορικού διατηρητέου μνημείου...». Εκκληση που απευθύνεται στον υπουργό Πολιτισμού Π. Γερουλάνο.

Στο ίδιο μήκος κύματος και η γνωμοδότηση του ΤΕΕ: «Η τεκμηριωμένη ιστορική σημασία των κτισμάτων, η αναγνωρίσιμη καλλιτεχνική αξία διακεκριμένων μορφολογικών στοιχείων σε επιμέρους αρχιτεκτονήματα, ακόμη και η συνύπαρξη αισθητικών αντιθέσεων μεταξύ των διαφόρων οικοδομημάτων, προσδίδουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον, αξιολογούνται ως ενότητα και οδηγούν σε μια θετική απόφαση για την κήρυξη του συνόλου».

Την προηγούμενη εβδομάδα η Εκκλησία προσέφυγε στο ΣτΕ κατά της απόφασης της Τίνας Μπιρμπίλη. Προσφυγή για τη διάσωση και των 13 κτισμάτων όμως άσκησε και η οργάνωση MonuMENTA. Τώρα το μπαλάκι έχει περάσει στο ΣτΕ και στον υπουργό Πολιτισμού Παύλο Γερουλάνο...

Με βαριά ιστορία τριών αιώνων

Την πλέον ενδιαφέρουσα μελέτη, αλλά και καταγραφή της ιστορίας, για το συγκεκριμένο χώρο έχει κάνει η αρχιτέκτονας Ελισάβετ Ηλιοπούλου:

«Ο χώρος αυτός, ο οποίος έφθανε μέχρι την οδό Δορυλαίου και ήταν γνωστός με την ονομασία "Στρατιωτικά Παραπήγματα", εχρησιμοποιείτο από το 1877 για τη λειτουργία και τις εγκαταστάσεις του 1ου Συντάγματος Πεζικού, απομεινάρια των οποίων είναι και μερικά από τα κτίρια του παλιού νοσοκομείου καθώς και τα διατηρητέα κτίρια του Πάρκου Ελευθερίας, του Ναυτικού Νοσοκομείου και τα διατηρηθέντα από το ΝΙΜΤΣ.

»Μερικά από τα υπάρχοντα κτίρια του 401 Στρατιωτικού Νοσοκομείου χρησιμοποιήθηκαν από το 1882 μέχρι το 1897 για τη λειτουργία του "Στρατιωτικού Σχολείου Υπαξιωματικών", το οποίο ήταν εφάμιλλο και ισάξιο της Σχολής Ευελπίδων. Κατά τη διάρκεια του ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897 χρησιμοποιήθηκαν ως πρόσκαιρο παράρτημα του Στρατιωτικού Νοσοκομείου στου Μακρυγιάννη για την περίθαλψη των τραυματιών και ασθενών του ατυχούς ελληνο-τουρκικού πολέμου.

»Από το 1904 και μέχρι το 1971 χρησιμοποιήθηκε αδιάκοπα από το "Α' Στρατιωτικό Νοσοκομείο" (1904-1945), το οποίο μετονομάστηκε το 1945 "401 Στρατιωτικό Νοσοκομείο" και λειτούργησε στο σημείο αυτό έως το 1971.

Νοσηλεύτηκαν σ' αυτό χιλιάδες ασθενείς και τραυματίες (αξιωματικοί και οπλίτες) των Βαλκανικών Πολέμων, του Μακεδονικού Μετώπου, της Μικρασιατικής Εκστρατείας, του Ελληνο-Ιταλικού και Ελληνο-Γερμανικού πολέμου, και των πολεμικών επιχειρήσεων του 1944 -1949.

»Από τη χρήση των κτιρίων αυτών ως Στρατιωτικού Νοσοκομείου παρέχονται σημαντικά στοιχεία για τη λειτουργία του νοσηλευτηρίου της εποχής εκείνης, καθώς και για την κοινωνική αντίληψη των περασμένων αιώνων, εφόσον κατασκευάστηκαν με βάση τις γαλλικές επιστημονικές αντιλήψεις, δηλαδή κατά περίπτερα, ώστε να αποφεύγεται η μετάδοση των μικροβίων. Γι' αυτό, "ιδιώται γιατροί, κυρίως σπουδασμένοι στη Γαλλία, π.χ. ο Κατακουζηνός και άλλοι, διεκήρυτταν ότι πρέπει να παραμείνει όπως στη Γαλλία που διατήρησε τα παλαιά της νοσοκομεία (Val de Grace) ως συνδεδεμένα με την ιστορία της ιατρικής σ' αυτήν"».

No comments: