Κανκούν: ο κακός μας ο καιρός

• Από τη ΣΤΕΛΛΑ ΠΑΓΑΡΤΑΝΗ-ΧΟΪΔΑ, Ελευθεροτυπία, Σάββατο 18 Δεκεμβρίου 2010

Αναπτερώθηκαν οι ελπίδες για τη σωτηρία των δασών και την ανάσχεση του πυρετού της Γης, που προκαλεί το «φαινόμενο του θερμοκηπίου».

Λίγοι περίμεναν πως η παγκόσμια διάσκεψη του ΟΗΕ στο Κανκούν του Μεξικού για το κλίμα στον πλανήτη μας, η 17η από τη δεκαετία του 1980, θα είχε επιτυχία. Νωπές γαρ οι ελεεινές εντυπώσεις από το απίστευτο χάος και το φιάσκο της κλιματικής διάσκεψης πέρυσι στην Κοπεγχάγη. Στο δημοφιλές μεξικανικό θέρετρο όμως, το ...κλίμα άλλαξε. Οχι πως δεν υπήρξαν, σ' αυτή τη σύναξη ισχυρών και αδυνάτων, αντικρουόμενες απόψεις και αδιέξοδα μεταξύ των 15.000 συνέδρων, από σχεδόν διακόσιες χώρες, στις δύο εβδομάδες που διήρκεσαν οι εργασίες. Είναι πολλές οι λεπτομέρειες που κρύβουν το διάβολο.

Ούτε τα μέτρα που ψηφίστηκαν είναι αρκετά για να σώσουν το κλίμα και τον πλανήτη. Εσωσαν ωστόσο τη διεργασία προς το ποθητό αποτέλεσμα. Ανάστησαν τον ημιθανή από το πλήγμα της Κοπεγχάγης διάλογο κι άρχισε η πορεία σε πιο σίγουρο δρόμο. Πολλά ωστόσο αφέθηκαν να γίνουν στην επόμενη σύνοδο το 2011 στο Ντάρμπαν της Ν. Αφρικής. Ο αγώνας είναι τώρα να κρατηθεί η αύξηση της θερμοκρασίας της Γης στο όριο ασφαλείας των 2°C σε σχέση με την προβιομηχανική εποχή. Πολύ δύσκολο, λένε οι ειδικοί, αλλά ο χρόνος θα δείξει. Μίτος της Αριάδνης στο λαβύρινθο των διαπραγματεύσεων το Πρωτόκολλο του Κιότο (1997) που εκπνέει το 2012. Αλλά η σημερινή συμφωνία πάει μακρύτερα. Υποχρεώνει όλα ανεξαιρέτως τα κράτη, κι όχι μόνο τα πλούσια, όπως διελάμβανε το Κιότο εξαιρώντας τα «υπό ανάπτυξη», να μειώσουν τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (CO2).

Το Κιότο αφορούσε μόλις το 28% των εκπομπών CO2 αφού εξαιρούσε τους μεγαλύτερους ρυπαντές του πλανήτη, Κίνα, Ινδία, ΗΠΑ. Οι τελευταίες είχαν αποχωρήσει με πρωτοβουλία του προέδρου Μπους από τις διαπραγματεύσεις. Κίνα και Ηνωμένες Πολιτείες εκπέμπουν η κάθε μια τους 7 δισεκατομμύρια τόνους CO2 ετησίως, το 1/3 δηλαδή της παγκόσμιας μόλυνσης. Η συμφωνία του Κανκούν υποχρεώνει τα βιομηχανικά κράτη να μειώσουν κι άλλο τις εκπομπές ανεβαίνοντας από 25% στο 40% ώς το 2020. Προβλέπει τη σύσταση διεθνούς οργάνου που θα συντονίζει τις προσπάθειες αυτές. Κάτι που η Κίνα άλλοτε δεν ήθελε ούτε να ακούσει. Θέσπισε τη σύσταση «Πράσινου Κεφαλαίου» 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως ώς το 2020 για βοήθεια των οικονομικά αδύναμων χωρών που θέλουν να εξαλείψουν το φαινόμενο του θερμοκηπίου.

*Προβλέπει τη σύσταση μηχανισμού για να προλαμβάνεται η καταστροφή των δασών, που αυτή και μόνο ευθύνεται για το 20% του συνόλου των εκπομπών CO2. Αδύνατο σημείο της συμφωνίας: δεν έχει διευκρινιστεί πώς θα χρηματοδοτηθούν τα μέτρα. Ο ΟΗΕ έχει κάνει 16 διασκέψεις για το κλίμα κι έχουν από αυτές δημοσιευθεί 4 μελέτες. Η τελευταία, του 2007, προειδοποιεί πως αν δεν ληφθούν δραστικά μέτρα, ο μέσος όρος της θερμοκρασίας παγκοσμίως μπορεί να αυξηθεί ώς και 6,4°C μέχρι το 2100. Ηδη, το 2010 ήταν το θερμότερο καλοκαίρι στα χρονικά της μετεωρολογίας, με υψηλότερη θερμοκρασία τους 53°C Μάιο μήνα στο Πακιστάν. Οι οιωνοί είναι κάκιστοι.

• Ο, tempora!

Πρώτη φορά από την εποχή των παγετώνων, επισημαίνουν οι επιστήμονες, η ανθρωπότητα πρέπει να παλέψει με εξαιρετικά ασταθείς και απρόβλεπτες κλιματικές συνθήκες. Το 2010 από καταστροφές που οφείλονται στον καιρό έχασαν τη ζωή τους 21.000 άνθρωποι. Αν η θερμοκρασία αυξηθεί κατά 4°C ώς το 2060, όπως περιμένουν, θα αλλάξουν ολότελα το οικολογικό σύστημα και η ζωή μας. Με τις θερμοκρασίες αυτές εκατομμύρια άνθρωποι θα χάσουν τα σπίτια τους από πλημμύρες. Σε μεγάλες περιοχές των Ν. Ευρώπης, Μέσης Ανατολής και Β. Αφρικής η ζέστη θα είναι πολύ μεγάλη για να την αντέξουν οι κάτοικοί τους. Ηδη το επίπεδο των θαλασσών έχει ανέβει 12 εκατοστά από το 1972. Με +4°C, αν τα νερά των ωκεανών ανεβούν πάνω από ένα μέτρο, απειλούνται παραλιακές πόλεις όπως η Νέα Υόρκη και η Μπαγκόγκ. Το δάσος του Αμαζονίου θα αφανιστεί από τις πυρκαγιές, αφήνοντας την περιοχή γυμνή.

Ομως, καλές οι διασκέψεις αλλά η σωτηρία του περιβάλλοντος είναι θέμα καθαρά πολιτικό. Αν δεν μειωθεί αποφασιστικά η χρήση άνθρακα, πετρελαίου και φυσικού αερίου στη βιομηχανία, το πρόβλημα παραμένει άλυτο. Πρέπει να επιβληθούν στα επιβλαβή για το περιβάλλον αυτά καύσιμα βαριά φορολογία και συνάμα κίνητρα για καθαρές μορφές ενέργειας.