ΠΡΟΣ ΜΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ

Του Γιωργου Παπαδημητριου*, Η Καθημερινή, 06/07/2008

Μετά τις καταστροφικές πυρκαγιές του περασμένου καλοκαιριού, το αίτημα για τη διαμόρφωση μιας περιβαλλοντικής διακυβέρνησης εγγράφηκε, υπό διάφορες εκδοχές, στην πολιτική ατζέντα ως ζήτημα προτεραιότητας. Στη συζήτηση αυτή ιδιαίτερα ευπρόσδεκτη ήταν η συμβολή δύο ΜΚΟ με σημαντική δράση και προσφορά στην προστασία του περιβάλλοντος, της WWF Ελλάς και της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, οι οποίες υπέβαλαν σχετικά προτάσεις.

Η WWF Ελλάς πρότεινε, μεταξύ άλλων, την ίδρυση υπουργείου Περιβάλλοντος και Χωροταξίας, τη σύσταση θέσης αντιπροέδρου Αειφόρου Ανάπτυξης στην κυβέρνηση, την αναβάθμιση της Επιτροπής Περιβάλλοντος της Βουλής, την πλαισίωση του νέου υπουργείου από μία σειρά εποπτευόμενων Οργανισμών, Συμβουλίων και Επιτροπών, την αναβάθμιση των υπηρεσιών του και την ενίσχυση των θεσμικών μηχανισμών περιβαλλοντικού ελέγχου. Η Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού περιορίστηκε, αντίθετα, στην ανάγκη σύστασης υπουργείου Περιβάλλοντος και ενδυνάμωσης των υπηρεσιών του.

Αξίζει να σημειωθεί ότι οι σχετικές αναζητήσεις επικεντρώνονται στην ίδρυση υπουργείου Περιβάλλοντος. Η σύστασή του κινείται όμως στην περιοχή του αυτονόητου, αποτελεί δε μια από καιρού ληξιπρόθεσμη οφειλή της πολιτείας. Η ικανοποίηση του αιτήματος δεν θα αρκούσε σε καμία περίπτωση για την αντιμετώπιση των πολλών και εκρηκτικών περιβαλλοντικών προβλημάτων που έχουν συσσωρευθεί με την πάροδο του χρόνου.

Η προοπτική αυτή θα στένευε υπέρμετρα το εύρος μιας σύγχρονης περιβαλλοντικής διακυβέρνησης και θα παραγνώριζε ότι στην εποχή μας το περιβαλλοντικό διακύβευμα έχει καταστεί κυρίαρχο σε κάθε αναπτυγμένη κοινωνία. Γι’ αυτό ακριβώς η παράμετρος της αειφόρου ανάπτυξης πρέπει να συνεκτιμάται σοβαρά κατά τη διαμόρφωση και την εφαρμογή όλων των πολιτικών και να προσδιορίζει το περιεχόμενό τους. Η προώθηση μιας ολοκληρωμένης περιβαλλοντικής διακυβέρνησης, πολύ πέραν της παραδοσιακής λογικής ενός υπουργείου, αποτελεί πια αδήριτη ανάγκη. Αυτή πρέπει να διαχέεται σε όλη την κυβερνητική και τη διοικητική δράση, ώστε να συμβάλει στην επίλυση των σύνθετων περιβαλλοντικών προβλημάτων.

Η διαμόρφωση και η προώθηση μιας σύγχρονης περιβαλλοντικής διακυβέρνησης, με γνώμονα την παραγωγή απτών και μετρήσιμων αποτελεσμάτων, αποτελούν ζήτημα ύψιστης προτεραιότητας. Είναι πάντως σαφές ότι δεν αφορά μόνο την οργάνωση της κυβέρνησης και της διοίκησης. Πρόκειται για πρόβλημα βαθύτατα πολιτικό με ευρύτατες προεκτάσεις, αφού προσδιορίζει την ανάπτυξη της κοινωνίας, την ποιότητα της ζωής και τελικά την επιβίωσή μας. Η αντιμετώπισή του πρέπει γι’ αυτό να στηρίζεται στην επεξεργασία και στην υιοθέτηση μιας ολοκληρωμένης περιβαλλοντικής πολιτικής, η οποία να εκφράζει σαφείς αρχές, καθαρές επιλογές και να διαθέτει εσωτερική συνοχή.

Περιβαλλοντική πολιτική και διακυβέρνηση αποτελούν όψεις του ίδιου νομίσματος, βρίσκονται δε σε στενή διαλεκτική σχέση. Προέχουσα σημασία έχει ωστόσο η πολιτική. Αυτή προσδιορίζει τις δομές και τις πρακτικές της δεύτερης, η οποία λειτουργεί ως όχημα για την επίτευξη των στόχων της πολιτικής. Με αυτήν την έννοια, η επεξεργασία και η προώθηση μιας περιβαλλοντικής διακυβέρνησης συναρτάται άμεσα με την πολιτική για την προστασία του περιβάλλοντος και την αειφόρο ανάπτυξη. Την εν λόγω πραγματικότητα οφείλουμε να έχουμε πάντοτε υπόψη μας, όταν προτείνουμε και διεκδικούμε λύσεις για τη βελτίωση των περιβαλλοντικών μας πραγμάτων.

Η συζήτηση για την ίδρυση υπουργείου Περιβάλλοντος, η οποία κυριαρχεί τα τελευταία χρόνια στον δημόσιο διάλογο, αλλά και για την ανάγκη μιας περιβαλλοντικής διακυβέρνησης, η οποία άρχισε πρόσφατα, εκφράζει τη διαφαινόμενη ωρίμανση της κοινωνίας προς αυτήν την κατεύθυνση. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η δεύτερη ολιστική προσέγγιση του προβλήματος υπερέχει σαφώς της πρώτης. Η ίδρυση αυτοτελούς υπουργείου, στο πλαίσιο της «τιμαριωτικής» λογικής που διακρίνει τη δομή και τη λειτουργία της κυβέρνησης, θα είχε ασφαλώς περιορισμένα αποτελέσματα.

Κάθε αλλαγή στο επίπεδο της κυβέρνησης και της διοίκησης θα κινδύνευε να μείνει χωρίς αντίκρισμα, αν δεν συνοδευόταν από την υιοθέτηση μιας σύγχρονης περιβαλλοντικής πολιτικής. Αυτή είναι σε θέση να ανοίξει τον δρόμο σε θεαματικές αλλαγές στο επίπεδο της περιβαλλοντικής διακυβέρνησης, και όχι το αντίστροφο. Την προσοχή μας πρέπει λοιπόν να στρέψουμε κατά πρώτο λόγο στην πολιτική και κατά δεύτερο λόγο στη διακυβέρνηση, γιατί η τελευταία νοείται μόνο ως προέκταση και έκφραση της περιβαλλοντικής πολιτικής.

* Ο κ. Γ. Παπαδημητρίου είναι καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, βουλευτής Επικρατείας ΠΑΣΟΚ.