ΤΟ ΠΑΛΙΜΨΗΣΤΟ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΚΑΙ Ο ΦΟΒΟΣ ΤΟΥ ΚΕΝΟΥ

ΑΠΟΨΗ

Του Μιχαλη Λεφαντζη*, Η Καθημερινή, Σάββατο, 30 Aυγούστου 2008

Από τη δεκαετία του ’60 και μετά, από ένα πλήθος άγονων αρχιτεκτονικών διαγωνισμών, στο πλαίσιο του εξωραϊσμού του κέντρου της πρωτεύουσας, τα έργα ανάπλασης των πλατειών, με πρώτη την Ομόνοια, είχαν έναν εμβληματικό χαρακτήρα, με βαθύτερο στόχο να γεμίσουν απλώς τα κενά του αστικού ιστού και να αποφύγουν μια ουσιαστικότερη λύση του προβλήματος. Η πολεμική για αυτές τις αναπλάσεις συνεχίζεται μέχρι τις μέρες μας, αφού η επαναδιαμόρφωση της Ομόνοιας κυρίως, παρότι προερχόταν από αρχιτεκτονικό διαγωνισμό, έγινε αντικείμενο σφοδρής κριτικής.

Καμιά φορά, το πολεοδομικό κενό έχει κι αυτό το νόημά του σε μια σύγχρονη μητρόπολη. Οσες χρήσεις και αν αθροίσουμε στην επιφάνειά του, όσο πράσινο κι αν αποθέσουμε σε αυτό, πάλι θα αναδίδει την αίσθηση του κενού. Ενός κενού που κρύβει μέσα του όλα τα παραλειπόμενα της πόλης, σαν σιωπηλή παρένθεση μιας άλλης αυτόνομης πραγματικότητας, επάλληλης σε αυτήν που ζούμε.

Αραγε πώς μπορούμε να σχεδιάσουμε πάνω στα νευραλγικά κενά ενός τέτοιου παλίμψηστου, όπως είναι το κέντρο της Αθήνας; Σίγουρα δεν πρέπει να τα καλύψουμε, όπως κάναμε μέχρι τώρα. Απλά, πρέπει να αφυπνιστούμε.

Αλλωστε στην πόλη μας, είναι σαφής η μη χρήση των δημόσιων χώρων, που αποτελούν μονάχα ένα πεδίο γραμμικής μετάβασης σε οργανωμένους ιδιωτικούς χώρους εμπορίου και αναψυχής. Οποιαδήποτε κοινόχρηστη υποδομή σε αυτή την πόλη, από το υπαίθριο καθιστικό μέχρι τον κάδο ανακύκλωσης, αντιμετωπίζεται με σκεπτικισμό. Ετσι, ο ζωτικός υπαίθριος χώρος της, περιορίζεται στα καρεκλοτράπεζα των καφετεριών και των εστιατορίων και στις βιτρίνες των καταστημάτων που πλαισιώνουν μια πλατεία, και όχι στον κενό (από χρήσεις) χώρο της. Θα έλεγε κανείς ότι οι Αθηναίοι διστάζουν να σταθούν σε κοινή θέα στο παγκάκι μιας πλατείας, από φόβο μην εκτεθούν στο ανύποπτο μάτι των περαστικών ή το μάτι μιας κάμερας…

Αλήθεια, σκέφτομαι τώρα ότι ο μόνος –νοητός– χώρος που δεν έχει «κενά» στις μέρες μας, είναι αυτός ενός τηλεοπτικού προγράμματος με συνεχή ροή διαφημίσεων ανάμεσα στις εκπομπές. Μήπως τελικά και κατ’ αναλογίαν φοβόμαστε τα πολεοδομικά κενά της πόλης μας, γιατί ενδόμυχα θέλουμε να την μετατρέψουμε σε ένα γιγάντιο τηλεοπτικό σκηνικό;

• * Ο κ. Μιχάλης Λεφαντζής είναι αρχιτέκτων.