Ο κοινωνικός πανηγυρισμός που ακολούθησε την εντυπωσιακή απόδραση των Παλαιοκώστα - Ριζάι από τις φυλακές Κορυδαλλού έχει τουλάχιστον δύο πηγές.
1. Την σταθερή παρουσία στην ελληνική πολιτική κουλτούρα μιας παράδοξης σχέσης των πολιτών με το κράτος και με τους νόμους. Οι πολίτες το προσλαμβάνουν καταρχήν ως ποιμενική εξουσία που οφείλει να τους διαφεντεύει και να μεριμνά για την εργασιακή τους αποκατάσταση. Αυτόν τον κρατισμό συνοδεύει και μια επιφύλαξη για τους θεσμούς, μια αρνητική στάση για τις συλλογικές μας δεσμεύσεις και τις ατομικές μας ευθύνες απέναντι σε αυτό. Η παράδοση της κοινωνικής ληστείας, του έμπρακτου ατομικιστικού αντιεξουσιασμού που αποτυπώνεται στις λαϊκές παραβατικές φιγούρες σαν του Ρωχάμη παλαιότερα και του Παλαιοκώστα σήμερα ανασκαλίζουν το φαντασιακό υπόστρωμα του «ανυπότακτου». Στην Ελλάδα αυτές οι παραπομπές συναρθρώνονται συχνά με την φαντασίωση μιας «ελληνικής ιδιαιτερότητας», μια θαρραλέας αρσενικότητας που αψηφά την θεσμισμένη εξουσία. Θα ήταν όμως άδικο και απλοϊκό να αποδώσουμε μονομερώς τις εκδηλώσεις ικανοποίησης για την απόδραση στον παρωχημένο χαρακτήρα της ελληνικής κουλτούρας. Αντίστοιχες μυθολογίες υπάρχουν και στις χώρες του αναπτυγμένου καπιταλιστικού κέντρου. Οι εντυπωσιακές αποδράσεις, το πάθος για την έξοδο από τον περίκλειστο χώρο, τους καταναγκασμούς και την επιτήρηση, ιδιαίτερα όταν συμπληρώνει μια ευγενή (μη - δολοφονική) εικονολογία του δράστη, συγκινούν παντού. Η απόδραση ως συναίρεση ευρηματικότητας και ακατάβλητης ατομικότητας αποτελεί εξάλλου μέρος του πολιτισμικού (κινηματογραφικού κατά κύριο λόγο) αποθέματος των δυτικών κοινωνιών στο σύνολό τους. Αυτός που καταφέρνει να δραπετεύσει απαλλάσσεται προσωρινά από την ποινική του ιστορία και μετασχηματίζεται σε ένδοξο αφηγηματικό ήρωα.
2. Η κρίση διακυβέρνησης που περνάει η χώρα, η αυτοϋπονόμευση των θεσμών ασφαλείας, η ομολογημένη από την ίδια την κυβέρνηση επιλογή της ευνοιοκρατίας στη διοίκηση, η καταπάτηση των ατομικών δικαιωμάτων, η αυταρχική διολίσθηση των θεσμών, η κοινωνική πόλωση που προκαλεί η οικονομική κρίση και η ανυπαρξία μιας πολιτικής στη κατεύθυνση της κοινωνικής συνοχής αλλά και πιο ειδικά η συνειδητοποίηση ότι ο σωφρονιστικός θεσμός έχει φτάσει στην Ελλάδα τα όρια της υποκρισίας του, όλα αυτά, αποτελούν παράγοντες ευνοϊκούς για την αποδοχή και την ταύτιση με τους δραπέτες. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι αυτός ο πανηγυρισμός που εκδηλώθηκε στον προνομιακό χώρο του διαδικτύου έλαβε τον χαρακτήρα της διακωμώδησης, της μεταμφίεσης και της υπερβολής. Η διαφυγή λειτουργεί ανακουφιστικά και παραμυθητικά, όχι μόνο επειδή τροφοδοτεί το φαντασιακό των δικών μας εγκλωβισμών αλλά επειδή παράγει μια τομή στην ειδησεογραφία της γενικευμένης συμπίεσης ενός κοινωνικού σώματος που θα «αποδράσει» μαζικά από το άστυ για το τριήμερο της εθνικής μας κανονικότητας.
- Του Παναγη Παναγιωτοπουλου*, Η Καθημερινή, 28/02/2009
* Ο Π. Παναγιωτόπουλος διδάσκει κοινωνιολογία στο Πανεπιστήμιο Αθήνας
No comments:
Post a Comment