Sunday, March 1, 2009

Κόκκινο και μαύρο σε φόντο φαιοπράσινο

  • Ο ναρκισσισμός της βίας ενισχύει τα φοβικά σύνδρομα στην κοινωνία και τις αναζητήσεις αυταρχικών διεξόδων από την κρίση

Στην «Πολιτική Πραγματεία» του, ο Μπαρούχ Σπινόζα γράφει: «Το ελεύθερο πλήθος καθοδηγείται περισσότερο από την ελπίδα παρά από τον φόβο, ενώ το υποταγμένο πλήθος (καθοδηγείται) περισσότερο από τον φόβο παρά από την ελπίδα». Η σκέψη αυτή του Ολλανδού φιλοσόφου θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως καθοδηγητικό νήμα προς αναζήτηση απάντησης στο ερώτημα: Ποιοι ωφελούνται από την ανησυχητική και από πολλές απόψεις πρωτόγνωρη έκρηξη βίας στην Ελλάδα το τελευταίο διάστημα;

Ασφαλώς, η Αθήνα δεν έγινε «Καμπούλ», όπως το θέλησε η τρομολαγνική υπερβολή των ημερών. Ούτε μπορεί να εξισωθεί η συμβολική βία των φραστικών, κυρίως, απειλών σε πανεπιστημιακές αίθουσες ή και το σπάσιμο μιας βιτρίνας, με τις σφαίρες των Καλάσνικοφ και τις τοποθετήσεις εκρηκτικών.

Γεγονός παραμένει ότι βρισκόμαστε αντιμέτωποι με ένα νέο είδος τρομοκρατίας, με τρία ειδοποιά χαρακτηριστικά: Πρώτον, δεν θέτει κατ' ανάγκη στο στόχαστρο «σκληρούς» στόχους υψηλού πολιτικού συμβολισμού (ξένες πρεσβείες, αστυνομία, επιφανείς επιχειρηματίες), αλλά βολεύεται και με πιο εύκολους, «μαλακούς» στόχους (δημοσιογράφους, πανεπιστημιακούς, συνδικαλιστές κ.λπ.), ακόμη κι αν αυτοί έχουν μάλλον θετική εικόνα στην κοινή γνώμη. Δεύτερον, δεν διστάζει να χρησιμοποιήσει πολύ μεγάλη δύναμη πυρός, ξεπερνώντας οποιονδήποτε πολιτικό ή ηθικό φραγμό για τις πιθανές απώλειες. Τρίτον, σε αντίθεση με τις σφιχτές, συνωμοτικές οργανώσεις του παρελθόντος, φαίνεται να έχει περισσότερο «μαζικό» χαρακτήρα, επικοινωνώντας με ένα τμήμα της «άγριας νεολαίας» (και όχι μόνο νεολαίας) που εμφανίστηκε στο προσκήνιο τον καυτό Δεκέμβρη που πέρασε.

Διατυπώθηκε από σοβαρούς αρθρογράφους η θεωρία ότι όλες οι προκλήσεις κατά της έννομης τάξης, από το «μπάχαλο» μέχρι την τρομοκρατία, εντάσσονται σε συνειδητό σχέδιο της άκρας Αριστεράς, με στόχο να παρασυρθεί η χώρα σε ένοπλη αναμέτρηση, κατά το πρότυπο των ιταλικών Ερυθρών Ταξιαρχιών ή της γερμανικής RAF. Πρόκειται, πιθανότατα, για θεωρία συνωμοσίας, όχι λιγότερο ευφάνταστη από εκείνες που θέλουν και τον τελευταίο κουκουλοφόρο να είναι έμμισθος πράκτορας της CIA.

Πρώτα απ' όλα, η εκδοχή αυτή λησμονεί ότι, εκτός από τις αυτόκλητες «Σέχτες Επαναστατών», υπάρχει η εγκληματικά τρομοκρατική συμπεριφορά κρατικών οργάνων και η «μαύρη» τρομοκρατία φασιστοειδών: η δολοφονία του Αλέξη Γρηγορόπουλου, το επεισόδιο της «ζαρντινιέρας» στη Θεσσαλονίκη, το «ενιαίο μέτωπο» ΜΑΤ - Χρυσής Αυγής εναντίον διαδηλωτών, ο πυροβολισμός εναντίον μαθητών στο Περιστέρι και εναντίον του «Δικτύου» στα Εξάρχεια - όλα αυτά μάλλον δεν οργανώθηκαν από την άκρα Αριστερά.

  • Ανάλογα με την εποχή

Επειτα, οι παραλληλισμοί με το αντάρτικο πόλεων της δεκαετίας του '70 δεν αντέχουν στην κριτική. Μετά την εξάρθρωση της «17 Νοέμβρη», που αποδείχθηκε πολύ κατώτερη της εικόνας της στο συλλογικό μας φαντασιακό, ειπώθηκε ότι «κάθε έθνος έχει τους τρομοκράτες που του αξίζουν». Παραφράζοντάς το, θα μπορούσαμε να πούμε σήμερα ότι και «κάθε εποχή βγάζει τους τρομοκράτες που της αξίζουν».

Τη δεκαετία του '70, ο απόηχος του Μάη του '68 ήταν ισχυρός, οι Βιετκόγκ προήλαυναν, τα γαρύφαλλα της Πορτογαλίας άνθιζαν και το ΚΚ Ιταλίας έπαιρνε πάνω από 30% στις εκλογές. Ο τρομοκράτης των Ερυθρών Ταξιαρχιών γοητευόταν όχι τόσο από τον μύθο του μάρτυρα, όσο από το πρότυπο του ήρωα, της «ένοπλης πρωτοπορίας» ενός πολύ ευρύτερου, αριστερού, κοινωνικού ρεύματος στο οποίο φιλοδοξούσε -αφελώς- να επιδράσει με την «προπαγάνδα της πράξης».

Αντίθετα, σήμερα διανύουμε μια εποχή δίδυμης κρίσης -κρίσης του παγκόσμιου καπιταλισμού, αλλά και όλων των ιστορικών αντιπάλων του- που καταβροχθίζει όλα τα χθεσινά είδωλα, από τα νεοφιλελεύθερα μέχρι τα σταλινικά, χωρίς να δημιουργεί καινούργια στη θέση τους. Ο μηδενισμός του «Μαύρου Μπλοκ» είναι γνήσιο παιδί αυτής της κοινωνίας, την οποία φαντασιώνεται ότι αρνείται, ενώ στην ουσία την αναπαράγει σε μικροκλίμακα. Η βία για τη βία, η καταστροφή για την καταστροφή, χωρίς όχι μόνο «θετικό πρόγραμμα», αλλά ούτε καν θετική ουτοπία, χωρίς την παραμικρή φιλοδοξία επίδρασης σε κάποια ευρύτερη αριστερή μάζα. Στο πρόταγμα του φιλήσυχου κατατονικού «καταναλώνω, άρα υπάρχω», αντιτάσσει το κατοπτρικό του είδωλο «καταστρέφω, άρα υπάρχω»!

  • Αδίστακτος και άτολμος

Ο παραμορφωτικά μεγεθυντικός καθρέφτης της συνείδησής του τον εμφανίζει πάρα πολύ τολμηρό, πάρα πολύ ριζοσπαστικό, πάρα πολύ αδίστακτο. Οι κατηγορίες της επίσημης κοινωνίας του επιβεβαιώνουν αυτό το ηρωικό είδωλο. Αλλά η Αριστερά θα τον κατηγορούσε ακριβώς για το αντίστροφο: ότι, παρ' όλη του τη βαναυσότητα, είναι πάρα πολύ άτολμος, πάρα πολύ «μετριοπαθής», πάρα πολύ ανίκανος για την παραμικρή ενόχληση στην υπάρχουσα τάξη πραγμάτων. Η βίαιη, παρορμητική «πράξη», αυτό που ο Γάλλος ψυχαναλυτής Ζακ Λακάν ονόμασε «passage a l' acte», δεν είναι παρά μια δειλή, αδιέξοδη μετατόπιση του προβλήματος: ακριβώς επειδή δεν μπορεί, δεν διανοείται καν ότι μπορεί να τα βάλει με το απρόσωπο σύστημα, μετατοπίζει την ανήμπορη οργή του στον «συγκεκριμένο» αστυνομικό ή στον «συγκεκριμένο» δημοσιογράφο ή στον «συγκεκριμένο» πανεπιστημιακό που βρίσκει πρόχειρο.

Και πιο πρόχειρους απ' όλους θα βρει, βέβαια, τους αριστερούς - από τους συνδικαλιστές των αριστερών συσπειρώσεων μέχρι τον καθηγητή Γιάννη Πανούση. Αλλά αυτό δεν τον κάνει στη συνείδησή του προβοκάτορα. Καθόλου. Άλλωστε, ισχύει πάντα αυτό που είπε ο φανατικός Αλγερινός εθνικιστής στον αριστερό Γάλλο συγγραφέα, αντίπαλο του πολέμου κατά της Αλγερίας, Αλμπέρ Καμί: Ο χειρότερος εχθρός είναι όχι αυτοί που βρίσκονται απέναντι, αλλά εσείς που βρίσκεστε δίπλα μας, γιατί «θολώνετε το μήνυμα» και «καλλιεργείτε αυταπάτες». Είναι πανάρχαια αυτή η ιστορία: ο φανατικός της μιας εξουσίας μπορεί να συνεννοηθεί πιο εύκολα με τον αντίπαλο φανατικό της αντίπαλης εξουσίας, παρά με εκείνους που αρνούνται το ίδιο το γήπεδο της αντιπαράθεσης.

  • Επώδυνη αλλά ωφέλιμη

Κάτι ακόμη χειρότερο: στις σημερινές συνθήκες, που μια ιστορικών διαστάσεων, πλανητική κρίση, σαν κι αυτές που συμβαίνουν μόνο μία φορά τον αιώνα, κλονίζει τον διεθνή καπιταλισμό, τα όποια «Μαύρα Μπλοκ» λειτουργούν ως επώδυνη, αλλά ωφέλιμη ανοσοποιητική αντίδραση του ίδιου του συστήματος. Ακόμη κι αν δεν υπήρχαν, το σύστημα θα έπρεπε να τα εφεύρει. Για τον απλούστατο λόγο ότι -για να επιστρέψουμε στον Σπινόζα- ενισχύουν τον φόβο σε βάρος της ελπίδας, τις δυνάμεις που αναζητούν αυταρχική διέξοδο από την κρίση, με τη σκληρή αντιμετώπιση της προϊούσας κοινωνικής αντιπολίτευσης στο όνομα της τάξης και της ασφάλειας.

Ο Ταλεϊράνδος έλεγε ότι στην πολιτική υπάρχει κάτι χειρότερο από το έγκλημα, το λάθος. Στις εποχές κρίσης υπάρχει κάτι χειρότερο από τον ναρκισσισμό της βίας: η βλακεία.

  • Του Πετρου Παπακωνσταντινου, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 01-03-09
  • Ιnfo

  • - Χένρι Ντέιβιντ Θορόου, «Πολιτική Ανυπακοή», Διεθνής Βιβλιοθήκη, 1996
  • - Αλμπέρ Καμύ, «Σκέψεις για την τρομοκρατία», εκδ. Καστανιώτης, 2003
  • - Βάλτερ Μπένγιαμιν, «Θέσεις για τη Φιλοσοφία της Ιστορίας», εκδ. Ουτοπία, 1983
  • - Οσκαρ Ουάιλντ, «Η Ψυχή του Ανθρώπου στο Σοσιαλισμό», εκδ. Γνώση, 1984
  • - Slavoj Zizek, «Violence», Profile Books, 2009

No comments: