Η εξάντληση των πηγών ξανακάνει το νερό αγαθό συνεργασίας

• Η τοπική διαχείριση των υδάτων απαιτεί πιο γενική ρύθμιση, που να αποτρέπει την υπερεκμετάλλευση από κάθε κράτος

• ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ Το στρατηγικής σημασίας ζήτημα της διαχείρισης των υδάτων στις παραμεθόριες περιοχές αποτέλεσε ένα από τα σημαντικότερα θέματα συζήτησης στο Παγκόσμιο Φόρουμ για το Νερό, οι εργασίες του οποίου ολοκληρώθηκαν την περασμένη Κυριακή στην Κωνσταντινούπολη. Η εξάντληση των υδάτινων πηγών, σε συνδυασμό με τη ραγδαία άνοδο του παγκόσμιου πληθυσμού και την κλιματική αλλαγή, εντείνει τον ανταγωνισμό μεταξύ των κρατών για τη διαχείριση αυτού του αγαθού. Το πρόβλημα εντοπίζεται ιδιαίτερα σε περιοχές που πλήττονται από πρόσκαιρη μόνιμη έλλειψη νερού όπως η Μεσόγειος, η Μέση Ανατολή και η Νότια Κίνα.

• Σε ολόκληρο τον πλανήτη υπάρχουν περίπου 260 υδάτινες λεκάνες οι οποίες είναι μοιρασμένες μεταξύ δύο η περισσότερων κρατών καθώς και εκατοντάδες υδροφόροι ορίζοντες που διαπερνούν τα σύνορα χωρών. Ενδεικτικά, τον Δούναβη μοιράζονται 14 χώρες, τον Νείλο 11 και εννέα χώρες τον Αμαζόνιο.

• Ετσι η περιβαλλοντική πολιτική που εφαρμόζει μια χώρα επηρεάζει αναπότρεπτα και τους γείτονές της. Η υπεράντληση ή κατασκευή φραγμάτων συρρικνώνουν τη ροή των υδάτων έπειτα από αυτό. Ομοίως, η μόλυνση από χημικά, βιομηχανικά απόβλητα ή από φυτοφάρμακα επιδρά στον ποταμό καθ΄ όλη τη διαδρομή του. Επίσης η απόληψη μεγάλης ποσότητας υπογείων υδάτων κοντά στη μεθόριο μπορεί να προκαλέσει την υποχώρηση του υδροφόρου στην άλλη πλευρά των συνόρων.

• Το ερώτημα που ανησυχεί όλους είναι αν η εξελισσόμενη έλλειψη νερού παγκοσμίως θα μπορούσε να προκαλέσει αύξηση των πολέμων. Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι το νερό υπήρξε ως σήμερα και μπορεί να παραμείνει παράγοντας συνεργασίας των λαών. Ωστόσο, σύμφωνα με την αμερικανική δεξαμενή σκέψης Ρacific Ιnstitute, από το 2500 π.Χ. ως σήμερα δεκάδες συγκρούσεις σημειώθηκαν με αφορμή αυτό ακριβώς το πρόβλημα.

• «Κανένας πόλεμος δεν έχει γίνει με αφορμή το νερό» υποστηρίζει ο Γάλλος Λοΐκ Φοσόν, πρόεδρος του Παγκοσμίου Συνεδρίου για το νερό το οποίο διοργάνωσε το Φόρουμ της Κωνσταντινούπολης. Ολοι όμως συμφωνούν ότι απαιτείται συνεργασία μεταξύ των κρατών για την καταπολέμηση της μόλυνσης, της υπερεκμετάλλευσης, και της καταστροφής των υδάτινων οικοσυστημάτων.

• Η ιδιαιτερότητα του προβλήματος έγκειται στο ότι αντίθετα με το παγκόσμιο κλίμα, το νερό είναι ένα αγαθό τοπικού χαρακτήρα το οποίο αναλαμβάνουν να διαχειριστούν αποκλειστικά οι τοπικές κυβερνήσεις. Ετσι, οι χώρες που φιλοξενούν τις πηγές των ποταμών ή κατέχουν το μεγαλύτερο μέρος τους δρουν «ηγεμονικά» χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τις ευρύτερες επιπτώσεις. Η μοναδική ως σήμερα πρωτοβουλία για μια σφαιρική αντιμετώπιση του ζητήματος ήταν η διεθνής σύμβαση του 1997 για τους ποταμούς των παραμεθορίων περιοχών η οποία προσδιόριζε τις αρχές μιας ισότιμης διαχείρισης. Εκτοτε το κείμενο παραμένει ανενεργό ελλείψει ικανού αριθμού υπογραφών.

• Τι είναι το Παγκόσμιο Φόρουμ

▅ Φόρουμ: Διοργανώθηκε από τις 16 ως τις 22 Μαρτίου στην Κωνσταντινούπολη. Ηταν το 5ο Παγκόσμιο Φόρουμ για το Νερό και συγκέντρωσε 15.000 συνέδρους. Στο επίκεντρο βρέθηκαν οι προκλήσεις σε σχέση με τη διαχείριση αυτής της φυσικής πηγής.

▅ Παγκόσμιες ανάγκες: Ως το 2050 θα προστεθούν 3 δισ. άνθρωποι στον παγκόσμιο πληθυσμό. Το 90% αυτών των κατοίκων θα ζήσει σε αναπτυσσόμενες χώρες όπου δεν υπάρχει σήμερα πρόσβαση σε καθαρό πόσιμο νερό και σε αποχετευτικό σύστημα.

▅ Ασθένειες: Τρία εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν πρόωρα κάθε χρόνο εξαιτίας ασθενειών που σχετίζονται με το νερό.

▅ Κλίμα: Ως το 2030 το 47% του παγκόσμιου πληθυσμού θα ζει σε περιοχές με μεγάλη «υδάτινη πίεση» (φαινόμενο κατά το οποίο η ζήτηση του νερού ξεπερνά τα διαθέσιμα αποθέματα). [ΤΟ ΒΗΜΑ, Τρίτη 24 Μαρτίου 2009]