Monday, November 30, 2009

Πώς ο Δαρβίνος έσωσε μετά θάνατον τα... κοτσύφια

  • 200 ΧΡΟΝΙΑ ΔΑΡΒΙΝΟΣ
ΤΗΣ ΙΩΑΝΝΑΣ ΣΟΥΦΛΕΡΗ | ΤΟ ΒΗΜΑ, Κυριακή 29 Νοεμβρίου 2009
«Ο γενικός χαρακτήρας του φτερώματος αυτών των πουλιών είναι εξαιρετικά συνηθισμένος και όπως και η Χλωρίδα έχει λίγη ομορφιά.Παρά το γεγονός ότι τα είδη είναι χαρακτηριστικά για το αρχιπέλαγος,σχεδόν όλα στη γενική μορφή, συνήθειες, χρώμα πτερώματος, ακόμη και τόνο φωνής, είναι αυστηρά αμερικανικά. Ο κάτωθι σύντομος κατάλογος θα δώσει μια ιδέα των ειδών.Πρώτον:.... πέμπτον:τρία είδη κοτσυφιών, ένα είδος συνηθισμένο στη Βόρεια και στη Λατινική Αμερική». Τα παραπάνω είναι απόσπασμα από το έργο του Δαρβίνου «Voyage of the Βeagle» στο οποίο καταγράφονται οι παρατηρήσεις του κατά τη διάρκεια του πενταετούς ταξιδιού του ανά τον κόσμο. Οι παρατηρήσεις εδώ αφορούν πουλιά των νησιών Γκαλάπαγκος τα οποία ο Δαρβίνος όχι μόνο περιέγραψε λεπτομερώς, αλλά και συνέλαβε, βαλσάμωσε και έστειλε στην πατρίδα του τον Οκτώβριο του 1835.

Δύο πράγματα εντυπωσίασαν τον Δαρβίνο σε σχέση με τα πουλιά στα νησιά Γκαλάπαγκος: το ένα είχε να κάνει με το γεγονός ότι τα είδη διέφεραν ελαφρώς από νησί σε νησί, πράγμα που τον οδήγησε στη σκέψη ότι επρόκειτο για αλλαγμένους απογόνους ενός κοινού προγόνου. Το δεύτερο αφορούσε τη συμπεριφορά των πουλιών. Καθώς στα εν λόγω νησιά η ανθρώπινη παρουσία ήταν σποραδική, τα πουλιά δεν έδειχναν να αντιλαμβάνονται ότι κινδυνεύουν από τον άνθρωπο. «Δεν έχω ακούσει καμιά αναφορά για πουλιά της ξηράς που να είναι τόσο ήμερα σε κανένα άλλο μέρος του κόσμου, όσο στα νησιά Γκαλάπαγκος και στα νησιά Φόκλαντ» σημειώνει χαρακτηριστικά στο τέλος του κεφαλαίου 19 του «Voyage of the Βeagle».

Φαίνεται όμως ότι αυτή η εμπιστοσύνη προς τον Ηomo sapiens αποδείχθηκε μοιραία για τους πληθυσμούς πουλιών των Γκαλάπαγκος: πενήντα μόνο χρόνια μετά την επίσκεψη του Δαρβίνου στα Γκαλάπαγκος, τα κοτσύφια εξαφανίστηκαν από το νησί Floreana (εκτός από τον ίδιο των άνθρωπο, για την εξαφάνισή τους ευθύνονται και οι ποντικοί που έφερε με τα καράβια του). Σήμερα, κοτσύφια υπάρχουν στα γειτονικά νησιά, αλλά οι αριθμοί τους είναι τέτοιοι ώστε να θεωρούνται είδη υπό εξαφάνιση:

20-50 πουλιά έχουν απομείνει στο νησί Champion και 200-500 στο νησί Gardner-by-Floreana.

Να όμως που η προνοητικότητα του Δαρβίνου να στείλει βαλσαμωμένα πουλιά στην Αγγλία μπορεί να αποδειχθεί σωτήρια για τα κοτσύφια των νησιών Γκαλάπαγκος! Βρετανοί, ελβετοί και αμερικανοί επιστήμονες ανέλυσαν το DΝΑ των πουλιών που έχουν απομείνει στα νησιά Champion και Gardner-by-Floreana και το συνέκριναν με εκείνο των βαλσαμωμένων πουλιών που είχαν αποσταλεί από τον μεγάλο φυσιοδίφη. (Σημειωτέον ότι για την εξαγωγή του DΝΑ δεν απαιτήθηκε παρά ένα πολύ μικρό κομμάτι δέρματος από το πόδι των βαλσαμωμένων πουλιών τα οποία φυλάσσονται στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας στο Λονδίνο.)

Η σύγκριση έδειξε ότι ενώ οι δύο ζώντες πληθυσμοί κοτσυφιών είναι γενετικά ξεχωριστοί, δεν έχουν μια μακρά ανεξάρτητη εξελικτική ιστορία. Δεν έχουν δηλαδή απομακρυνθεί πολύ εξελικτικά. Ετσι, οι επιστήμονες θεωρούν ότι αν τα δύο είδη επανεισαχθούν στο νησί Floreana θα επιτευχθεί η μεγαλύτερη δυνατή γενετική ποικιλομορφία η οποία θα οδηγήσει στην εγκαθίδρυση ενός πληθυσμού «όσο πιο συγγενικού είναι δυνατόν στον αρχικό». Με άλλα λόγια, η επιμονή του Δαρβίνου να συλλέγει και να καταγράφει λεπτομερώς είδη (όταν δεν εγνώριζε τίποτε για το DΝΑ), αλλά και η επιμονή των Βρετανών να διαφυλάσσουν και να προστατεύουν τα μουσειακά είδη, έχει επιτρέψει την αξιοποίηση των σύγχρονων τεχνικών για την «ανάσταση» ενός εξαφανισμένου είδους.

Βιβλιογραφία

1. Charles Darwin «Voyage of the Βeagle». Εκδόσεις Ρenguin, 1989 (επανέκδοση του έργου που πρωτοεκδόθηκε το 1839).

2. Το πλήρες άρθρο δημοσιεύεται στη διαδικτυακή έκδοση της επιστημονικής επιθεώρησης «Βiology Letters».

http://rsbl.royalsocietypublishing.org/content/early/2009/11/17/rsbl.2009.0778.full.pdf+html

No comments: