Αδοξη κατάληξη είχε η Διάσκεψη της Κοπεγχάγης για το Κλίμα Κατώτερη των προσδοκιών η μη δεσμευτική συμφωνία των «πέντε κυρίων»

• Μικρό βήμα σε μεγάλο πρόβλημα

Ωδινεν όρος και έτεκε μυν: η διπλωματική υπερπροσπάθεια της τελευταίας στιγμής που κατέβαλαν τη νύχτα της Παρασκευής ο αμερικανός πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα, ο κινέζος πρωθυπουργός Γουέν Ζιαμπάο και μερικοί ακόμη ισχυροί «παίκτες» της παγκόσμιας ρύπανσης προκειμένου να μη φύγουν με άδεια (και κυρίως… βρώμικα) χέρια από την Κοπεγχάγη, οδήγησε τελικά σε μια άκρως αμφισβητούμενη, μη δεσμευτική «συμφωνία κυρίων» για τον μελλοντικό περιορισμό των εκπομπών CO2, που στην πράξη δεν ικανοποιεί κανέναν _ αν εξαιρέσουμε βέβαια τα υπερεθνικά λόμπι της ενέργειας, της βαριάς βιομηχανίας και των μεταφορών, που μπορούν να συνεχίσουν τις οικοκτόνες τους «business as usual».

Για την ακρίβεια, η κατ’ όνομα «συμφωνία των πέντε», την οποία έκλεισε την τελευταία στιγμή ο πρόεδρος Ομπαμα με τους ηγέτες της Κίνας, της Βραζιλίας, της Ινδίας και της Νότιας Αφρικής, και τελικά εγκρίθηκε εκ των υστέρων και «με το στανιό» από την πλειοψηφία των παριστάμενων κρατών, όχι μόνον δεν είναι δεσμευτική νομικά, αλλά μοιάζει «σχεδιασμένη» ώστε να μην υιοθετηθεί από τον ΟΗΕ: για να καταστεί η συμφωνία δεσμευτική, απαιτείται η ομόφωνη ψήφισή της και από τις 193 χώρες που πήραν μέρος στη Διάσκεψη της Κοπεγχάγης. Αν εναντιωθούν ορισμένες _ και ήδη την απέρριψαν 18 αναπτυσσόμενες χώρες _ θα υιοθετηθεί μόνον από εκείνες που την υποστηρίζουν, δηλαδή από τους μεγαλύτερους ρυπαντές, τις χώρες που ευθύνονται για το 50% και πλέον των εκπομπών ρύπων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου.

Κρίμα, δηλαδή, για τις πολύμηνες διαβουλεύσεις, τα αμέτρητα αεροπορικά πηγαινέλα των ανεύθυνων, όπως αποδείχτηκε, «υπευθύνων», τους τόνους μελανιού και τα δάση από πεταμένο χαρτί για τα αμέτρητα προσχέδια, αλλά και την άγρια μεταχείριση χιλιάδων διαδηλωτών από την αστυνομία, που χαρακτήρισαν την αποτυχημένη Διάσκεψη...

• Τριχοτόμηση

Το μεταμεσονύκτιο, άδοξο τέλος της μαραθώνιας Διάσκεψης του ΟΗΕ επιβεβαίωσε τελικά τα χειρότερα προγνωστικά, αφού βρήκε τα 193 κράτη που συμμετείχαν σε αυτήν (εκ των οποίων 110 περίπου εκπροσωπήθηκαν, έστω και την τελευταία στιγμή, σε επίπεδο κορυφής) να έχουν χωριστεί σε τρία αλληλοκατηγορούμενα στρατόπεδα: στους «βρώμικους» πλούσιους, με ηγέτη τις ΗΠΑ, που δεν θέλουν να επέμβουν δραστικά στις εκπομπές CO2, στα φτωχά αναπτυσσόμενα κράτη που θέλουν να πληρώσουν οι πλούσιοι τη «λυπητερή» της απορρύπανσης και της μεταστροφής προς καθαρότερες μορφές ενέργειας, και βέβαια στους (κάπως πιο) «καθαρούς» πλούσιους, με επικεφαλής την Ευρωπαϊκή Ενωση και την Ιαπωνία, που παίζουν τον ρόλο του μεσολαβητή και δείχνουν διατεθειμένοι να προχωρήσουν σε θυσίες, αλλά μόνον αν συμβάλουν σε αυτές και τα υπόλοιπα κράτη, αναπτυσσόμενα και αναπτυγμένα.

Τα…τεκτονικά αυτά ρήγματα όχι μόνον δεν γεφυρώθηκαν με τη δήθεν «Συμφωνία» της Κοπεγχάγης, αλλά βάθυναν ακόμη περισσότερο λόγω της «προσωπικής διπλωματίας» που επέλεξε να ακολουθήσει το τελευταίο βράδυ της Διάσκεψης ο κ. Ομπάμα, αφήνοντας έξω από κάθε συζήτηση τη συντριπτική πλειονότητα των συμβαλλόμενων κρατών. Δεν είναι φυσικά τυχαίο ότι μόνον ο αμερικανός πρόεδρος χαρακτήρισε τη συμφωνία «άνευ προηγουμένου βήμα προς τα εμπρός»: μπορεί τώρα να επιστρέψει στις ΗΠΑ ως ο πολιτικός «μεσσίας» που προσπάθησε ειλικρινά να σώσει τον πλανήτη, αλλά σκόνταψε στην αδιαλλαξία των ανυπόμονων _ και λαίμαργων για μετρητά _ «μικρών».

Η πραγματικότητα όμως είναι εντελώς διαφορετική: οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Κίνα, οι πλέον ρυπογόνες χώρες στον πλανήτη και αυτές που στην ουσία κρατούσαν στα χέρια τους το «κλειδί» των όποιων εξελίξεων, δυναμίτισαν από την πρώτη στιγμή τη Διάσκεψη, αρνούμενες να προχωρήσουν σε συγκεκριμένες νομικές δεσμεύσεις και υποδαυλίζοντας έντεχνα το ρήγμα μεταξύ αναπτυγμένων και αναπτυσσόμενων κρατών, ώστε να σιγουρέψουν ότι δεν θα βγει τίποτε ανησυχητικό για την (αν)ιερή «ανάπτυξή» τους…

Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Ομπάμα και ο κινέζος πρωθυπουργός Ζιαμπάο είχαν μέσα στην Παρασκευή δύο κατ' ιδίαν συναντήσεις που έληξαν χωρίς ανακοινώσεις. Πληροφορίες θέλουν μάλιστα τον ρώσο πρόεδρο Ντμίτρι Μεντβέντεφ να αποχωρεί πρόωρα από την πρωτεύουσα της Δανίας το βράδυ της Παρασκευής, ακριβώς επειδή εξοργίστηκε από την «προσωπική διπλωματία» και τις «αντιδημοκρατικές», όπως τις χαρακτήρισαν και πολλοί ακόμη σύνεδροι, πρακτικές του Ομπάμα.

Τελικά και ο ίδιος ο αμερικανός πρόεδρος «έφυγε νύχτα» από την Κοπεγχάγη, όταν διαπίστωσε πως η «συμφωνία των πέντε» δεν είχε καμία ελπίδα καθολικής υιοθέτησης. Παρατήρησε ότι μία νομικά δεσμευτική συμφωνία «θα απαιτήσει χρόνο», ευχήθηκε να ακολουθήσουν και οι υπόλοιπες χώρες το… παράδειγμα των ΗΠΑ, προφασίστηκε επί τούτου μια χιονοθύελλα που απειλούσε την Ουάσιγκτον, και «από εδώ πάνε κι οι άλλοι»! Οσο για τον επικεφαλής της διαπραγματευτικής ομάδας της Κίνας, Ξίε Τζένχουα, τόνισε ότι η Σύνοδος είχε «θετικό αποτέλεσμα» και ότι «όλοι θα πρέπει να είναι ικανοποιημένοι»!.

Αναγκαστικά, οι ευρωπαίοι αξιωματούχοι «κατάπιαν το χάπι»: ο πρόεδρος της Γαλλίας Νικολά Σαρκοζί δήλωσε ότι η συμφωνία «κάθε άλλο παρά τέλεια είναι», αλλά «είναι η καλύτερη δυνατή», ενώ η καγκελάριος της Γερμανίας Ανγκελα Μέρκελ την παρουσίασε ως «το μέγιστο που μπορέσαμε να επιτύχουμε»: ξεκαθάρισε όμως ότι η Ευρώπη θα εμμείνει τελικά στο (μονομερές) σχέδιό της για μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα κατά 20% ως το 2020, σε σχέση με τα επίπεδα του 1990, έως ότου συμφωνηθεί μία νομικά δεσμευτική συνθήκη.

Σε άλλο μήκος κύματος ο προεδρεύων της G77 (των αναπτυσσόμενων κρατών), ο Σουδανός Λουμούμπα Ντία-Πινγκ, τόνισε πως «η συμφωνία αυτή είναι η χειρότερη στην Ιστορία». Σε ακόμη υψηλότερους τόνους η εκπρόσωπος της Βενεζουέλας έκανε λόγο για «πραξικόπημα ενάντια στη δικαιοδοσία των Ηνωμένων Εθνών». Ο εκπρόσωπος του Τουβαλού, μιας μικροσκοπικής νησιωτικής χώρας του Ειρηνικού που κινδυνεύει άμεσα με εξαφάνιση λόγω της ανόδου της στάθμης του νερού, δήλωσε χαρακτηριστικά: «Είναι σαν να δεχθήκαμε τα 30 αργύρια για να προδώσουμε τον λαό μας και το μέλλον μας», ενώ εκπρόσωπος της Οργάνωσης «Φίλοι της Γης» συμπλήρωσε ότι «η Κοπεγχάγη υπήρξε μια αξιοθρήνητη αποτυχία... Με τη μη ανάληψη δράσης, οι πλούσιες χώρες καταδίκασαν εκατομμύρια ανθρώπους στην πείνα, στη δυστυχία και στον θάνατο, αφού επιταχύνονται οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. Την ευθύνη φέρουν αποκλειστικά οι αναπτυγμένες χώρες». Και ένας εκπρόσωπος της Greenpeace χαρακτήρισε την Κοπεγχάγη «τόπο εγκλήματος, με τους ενόχους να το σκάνε από το αεροδρόμιο»…

• Τι συμφωνήθηκε τελικά στην Κοπεγχάγη;

Η «Συμφωνία» της τελευταίας στιγμής αναγνωρίζει μεν ότι «απαιτούνται βαθιές περικοπές στις παγκόσμιες εκπομπές ρύπων», ώστε να «κρατηθεί η αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας κάτω από τους 2 β. C». Καθορίζει «εθελοντικές δεσμεύσεις» των μεγάλων αναπτυσσόμενων χωρών για περιορισμό των ρύπων, αλλά δεν ορίζει τα επίπεδα αυτών των μειώσεων, ούτε επιβάλλει χρονικές προθεσμίες: απλώς καλεί για την υιοθέτηση μιας νομικά δεσμευτικής συνθήκης ως τα τέλη του επόμενου έτους.

Οι λεπτομέρειες για τα σχέδια μετριασμού των ρύπων περιλαμβάνονται σε δύο ξεχωριστά παραρτήματα, ένα για τους στόχους των αναπτυγμένων χωρών και ένα για τις εθελοντικές δεσμεύσεις των μεγαλύτερων αναπτυσσόμενων χωρών. Αυτές δεν είναι δεσμευτικές και περιγράφουν την υπάρχουσα κατάσταση όσον αφορά τις υποσχέσεις των «πλουσίων». Υποσχέσεις που κυμαίνονται από τις «υπό σκέψη» για τις ΗΠΑ (όπου ως γνωστόν το Κογκρέσο έχει «παγώσει« τη συζήτηση για τη σχετική νομοθεσία), έως τις «εγκριθείσες με νόμο» για την ΕΕ.

Ούτε λέξη δεν υπάρχει για το αίτημα των αναπτυσσόμενων κρατών να παραταθεί και μετά το 2012 το Πρωτόκολλο του Κιότο, η προηγούμενη διεθνής συμφωνία κατά της παγκόσμιας υπερθέρμανσης. Το Κιότο, βλέπετε, ήταν μεν άτολμο, αλλά ήταν και δεσμευτικό για τις 40 βιομηχανικές χώρες _ γι’αυτό άλλωστε και οι ΗΠΑ δεν το υπέγραψαν ποτέ…

Το σημαντικότερο όμως είναι πως η «συμφωνία» της Κοπεγχάγης δεν προνοεί για τη δημιουργία κανενός, έστω και υποτυπώδους, μηχανισμού έλεγχου του περιορισμού των ρύπων. Στο κείμενο αναφέρεται μόνον ότι οι αναδυόμενες οικονομίες θα πρέπει να αναφέρουν τα αποτελέσματα στα Ηνωμένα Εθνη «κάθε δύο χρόνια», αλλά επιμένει στην ανάγκη να διασφαλισθεί ότι «η εθνική κυριαρχία θα τύχει σεβασμού».

Προβλέπει, πάντως, ότι θα διατεθούν 30 δισ. δολάρια βοήθειας προς τις αναπτυσσόμενες χώρες ως το 2013, εκ των οποίων τα 11 δισ. δολάρια θα «τσοντάρει» η Ιαπωνία, με 10,6 δισ. θα συμβάλει η Ευρωπαϊκή Ενωση, και μόνον 3,6 δισ. θα είναι ο... οβολός της Αμερικής: προγραμματίζει επίσης, γενικώς και αορίστως, πως το ποσό αυτό μπορεί να αυξηθεί στα 100 δισ. δολάρια κατ' έτος ως το 2020 _ χωρίς όμως να εξηγεί και πού θα βρεθούν αυτά τα χρήματα. Αναφέρει απλά ότι «τα κεφάλαια θα προέλθουν από ένα εύρος πηγών, ιδιωτικών και δημόσιων, διμερών και πολυμερών».

Αλλες κρίσιμες «εκκρεμότητες», όπως ο ρόλος της αγοράς άνθρακα, η ένταξη των ρύπων της ναυτιλίας, της αεροπλοΐας και της γεωργίας και η χρήση των τεχνολογιών κατακράτησης και αποθήκευσης άνθρακα, παρέμειναν φυσικά…εκκρεμότητες. Η «συμφωνία» αγνοεί τον πρωταγωνιστικό ρόλο του κάρβουνου στην παραγωγή των αερίων του θερμοκηπίου, και απλώς περιορίζεται να δηλώσει ότι «θα επιδιωχθούν διάφορες προσεγγίσεις (...) ώστε να προωθηθούν δράσεις μετριασμού» της διεθνούς χρήσης του άνθρακα. Είναι άραγε τυχαίο ότι ΗΠΑ και Κίνα έχουν τα μεγαλύτερα αποθέματα κάρβουνου στον κόσμο; Σίγουρα όχι…

• ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΣΙΑΡΑΣ | ΤΟ ΒΗΜΑ, Σάββατο 19 Δεκεμβρίου 2009 [ 18:57 ]